Harrijasoketa

Ibaiko uharriak edo mendiko harkaitzak aspaldi-aspaldiko garaietatik eskainiko zioten euskaldunari bere indarrak neurtzeko aukera erraza.

Gainerako herri-kiroletan bezala dokumentu idatzi bakar bat ere ez zaigu iritsi harri-jasoketari buruz.

Ziur aski, hau dugu kirolik zaharrena, baina historia motzena duena. Ezer gutxi geratzen zaigu idatzita Arteondoren aurreko garaiei buruz. Harri-jasotzaile honek eraman zituen harriak plaza publikora erakustaldietarako, harriaren pisu eta neurri "klasikoak" ezarriz. Bera iritsi arte, desafioak ez ziren ikuskizun programatua eta arautua izan.

Herriko patroiaren erromerietan, sagardoaren lurrinek odola eta burua berotuta, gazteek objektu bat bilatzen zuten beren indarrak neurtzeko. Eskuerago zegoena harkaitz sinple bat zen, eta apustuak egiten zituzten sorbaldan nork berdinduko.

HARRIAK

Behin XX. mendean sartuta apustua plaza publikora eraman zenean, publikoak erregelamendu bat eskatu zuen atletek erabilitako harrien pisuetan eta forman, hauen ezaugarriak finkatu eta proba-mota hauetarako erreferentzia izateko moduan. Ordura arte erabilitako harkaitz-puska irregularra harginek arbastatu egin zuten, lau forma geometriko klasiko emanez: zilindroa, kuboa, esfera eta laukizuzena.

Forma zilindrikoa pisu txikienetarako erabili zen: 8 ,9 eta 10 arroba, 100, 112,5 eta 125 kiloren baliokide; harri kubikoa eta laukizuzena 10 eta 17 arroba artekoa da, 125 kilo eta 212,5 kiloren baliokide hurrenez hurren, tarteko pisu ohizkoenak 137,5, 150, 163,5, 175, 187,5 eta 200 kilo direla. Harri esferikoa, modu arruntean bola izena duena, 9 eta 10 arrobakoa izaten da normalean.

PROBA

Harri-jasoketako probak bi atleten arteko apustuak izan dira ia beti, eta batek bestearen ondoren jarduten du, inoiz ere ez aldi berean. Lehiaketetan ere jarduna ez da aldi berean izaten, bata bestearen ondoren baizik.

Lurrean harea-zakuzko edo automobil-estalkizko laukia ipintzen dute, eta horren gainean botatzen da harria behin sorbaldan berdindu ondoren. Laguntzaile batek harria dagokion posizioan jartzen du hurrengo jasoaldirako.

Harri-jasoketa baserriko edo harrobiko familia-esparrura mugatutako kirola izan zen "Arteondo" iritsi arte. Publikoarentzat interesgarriagoak ziren bestelako indar-ariketak, pisuak erabiliz, estilo olinpikoan, edo berun-puskak, bulkada indartsu batez jaso beharrekoak. Baina "Arteondok" harri irregularrak zokoratu zituen, harri-jasoketari dimentsio berri bat emanez, eta forma eta pisu klasikoak finkatuz.

Victor Zabala "Arteondok" oso kirol-bizitza luzea izan zuen -1910 eta 1945 bitartean- eta bere aurkari nagusia Pedro Maria Txurruka "Aritza" izan zen. Atzetik etorri zitzaizkion beste zenbait harri-jasotzaile ondokoak izan ziren: "Ziaran Zar", "Ondartza", "Errekartetxo", "Usategieta", "Soarte", "Agerre" anaiak, "Endañeta" eta "Urtain".

Berriagoak ditugu "Goenatxo" eta Mikel Saralegi izenak. Baina kirol hau goitik behera aldatu duen atleta dimentsio berri bat emanez Iñaki Perurena izan da, dudarik gabe azken garaietako bertako euskal kiroleko puntakoena.

Beste modalitateetan bezala, apustu edo desafioko lehiaketak lekua utzi die ofizialki antolatutako txapelketei eta jaietako erakustaldiei harri-jasoketan ere.