Historia Unibertsala»Egungo aroa
Sobiet Batasuna Jrushchoven eta Brezhneven garaian
1953 eta 1982 urteen artean bi agintari izan ziren Sobiet Batasunean: Jrushchov eta
Brezhnev. Jrushchoven agintaldia Stalinen aroaren amaiera gisa hartzen da hainbat alderdiri
dagokionez: masen izua desagertu zen, esaterako, nahiz eta indarrean iraun zuten
Stalinek asmaturiko formula politiko eta ekonomikoek. Baina Jrushchoven agintaldia
erreforma garaia ere izan zen, eta berrikuntza haiekin larridura sortu zitzaion burokrazia
agintariari. Jrushchoven berrikuntza batzuk ez ziren uste bezain ongi atera,
baina ekonomian zabalkunde aldia bizi zenez, oparotasunak ezkutatu zuen porrota.
Zabalkunde garaia Brezhneven agintaldian amaitu zen. Brezhnevek antzinako
erakundeak eta formulak berreskuratu zituen; ez zen izan, askotan esan den bezala,
estalinismorako itzulera, baina garrantzi handia izan zuten garai hartako joerek, eta
erakundeak eta agintea zaharkituta gelditu ziren. Garai hartan Sobiet Batasuna nazioarteko
potentzia handi izatetik ateratzen zituen etekinetatik bizi zen, nolabait esateko,
baina bistakoa zen sobietar sistema usteltzen ari zela eta usteltze horrek krisi larria
ekarriko zuela.
Jrushchoven erreformak
JRUSHCHOVEK STALINEN POLITIKARI KRITIKA EGIN
ZION, KRITIKA NEURRITSUA BETIERE, ETA HAINBAT
ERREFORMA EGITEN AHALEGINDU ZEN, NAHIZ ETA
ASKOTAN EZ ZUEN EMAITZA ONIK LORTU ERREFORMA
HORIEKIN.Stalin hil ondoren Jrushchovek eskuratu
zuen agintea, nahiz eta itxuraz, behintzat,
bazen agintera iristeko Jrushchovek
baino aukera gehiago zuen hautagairik.
Sobiet Batasunean aldaketak gertatuko zirela
Jrushchovek 1956an PCUS alderdiaren
XX. kongresuan eman zuen hitzaldian antzeman
zen lehenengo. Hitzaldi horretan
Stalinen gurtza eta haren garaian egindako
garbiketa handiak kritikatu zituen; hala ere,
ez zuen zalantzan jarri Stalinek 1930 inguruan
hartu zituen ekonomia neurrien baliagarritasuna.
Jrushchoven gidaritzapean Sobiet Batasunean
egindako berrikuntzak zirela eta,
haren kontra jarri zen burokrazia agintaria.
Aginpidearen goi mailetan tirabira asko gertatu
ziren ?»Alderdiaren kontrako taldea»rena
besteak beste?, berrikuntzek agintariei
eragiten zien larritasunaren ondorioz ia
gehienak. Jrushchovek ordu arte baino jarrera
toleranteagoa izan zuen eskakizun
nazionalistei zegokienez, planifikazio sistemaren
deszentralizazioa bideratu zuen eta
lurraldez lurraldekako erakundeak antolatu
zituen, baina koordinazio arazoak zirela,
batzuetan, eta berrikuntzak gauzatzeko neurri
egokirik hartu ez zirela, besteetan, azkenean
ezerezean gelditu ziren haren asmoak.
Nekazaritza berpizteko prozesua ere Jrushchovekinhasi zen, baina ez zuen arrakasta
handirik izan.
Dena dela, Jrushchov agintean egon zen
hamarraldian ekonomiaren egoera nahiko
ona izan zen; nazio errenta, esaterako, %65
igo zen 1958-1965 bitartean. Horrez gainera,
herritarren gizarte eta lan egoerak onera
egin zuen, asko ez bada ere. Jrushchoven
agintaldiaren azken urteetan, ordea, zentralizazioaren
aldeko neurriak hartu ziren berriro
eta gastu militarrak gora egin zuen, eta
ikertzaile batzuen ustez, haiek izan ziren
hurrengo urteetako krisi sakonaren lehenengo
aztarnak.
Brezhneven garaiko geldialdia
BREZHNEVEN GARAIA GELDIALDIA IZAN ZEN SOBIET
BATASUNARENTZAT; GELDIALDI HORRETAN HASI ZIREN
SOBIET BATASUNAREN KRISI SAKONAREN EZAUGARRIAK
NABARMENTZEN1964ko urrian Jrushchov bere kargutik
kendu ondoren troika batek hartu zuen
haren tokia: Brezhnev, Kosiguin eta Podgorni
zien troikako kideak. Urteak aurrera
egin ahala, ordea, Brezhnev nagusitu zitzaien
gainerako biei.
Hasiera-hasieratik gelditu zen agerian
Jrushchoven erreforma saioek hondoa jo zutela
eta burokrazia agintariarentzako lasaitasun
eta sendotze aldia zetorrela. Agintaldi
berria geldialdi gisa hartu zen; ezin esan
daiteke Sobiet Batasuna atzera estalinismora
itzuli zenik, baina egia da Jrushchovek
politikan harturiko neurri liberalagoen ordez
formula zaharrak erabili zirela berriro,atzera egite horren kontrako erresistentzia
zibila, edo disidentzia, antolatu zen arren.
Brezhneven aroak hiru ezaugarri nagusi
hauek izan zituen: gerontokrazia sendotzea
?ez ziren erakundeak eraberritu eta adin
handiko politikariak jarri ziren haien buru?
; zentralismoaren aldeko joera eta nazioen
berezitasunak baztertzea ?horren erakusgarri
da «sobietar herri» esapidea sortu izana?
; eta, azkenik, ekonomia hazkundearen
beheraldia, 1965-1970 bitartean ekonomiaren
hazkunde negatiboa ekarri zuena. Hiru
ezaugarri horiez gainera kontuan hartu beharrekoak
dira beste hauek ere: erabakiak
hartzeko orduan neurri irrazionalak erabili
ziren eta zentralizaziorako joera hartu zen,
ustelkeria zabaldu zen, ez zen nekazaritzaren
etekinak hobetzeko ahalegin eraginkorrik
egin, gizarte zerbitzuetarako inbertsioak
murriztu ziren eta gastu militarrak, aldiz,
oso handiak izan ziren. Egoera hura aldatzeko
berrikuntzak egiteko beharraz eztabaidak
egin ziren ?Kosiguin izenaz ezagutu
zena adibidez?, baina azkenean ez zen
berrikuntzarik gauzatu.
Arerioen blokearekiko norgehiagoka
JRUSHCHOV ETA BREZHNEVEN AGINTALDIETAN KANPO
POLITIKAREN ALORREAN MUNDUKO POTENTZIA
NAGUSIETAKO BAT ZELA ERAKUTSI ZUEN SOBIET
BATASUNAK, BARNE ARAZO ASKO IZAN ZITUEN ARRENJrushchoven kanpo politikak hainbat kontraesan
izan zituen. Batetik, Stalinek utzitako
nazioarteko harremanen antolaketa
onartu zuen, baina, bestetik, «bakezko elkarbizitza»
lortu nahi zuen, bi blokeen arteko
norgehiagoka alde batera utzi gabe. Jrushchoven
garaian lan handia egin zen alor
militarrean eta horri esker armategi nuklear
handia osatu zuen Sobiet Batasunak.
Jrushchovek Mendebalarekiko harremanak
hobetzeko ahalegina egin zuen askotan,
baina arazo ugari izan zituen, Berlingo eta
Kubako krisien ondorioz besteak beste.
Sobietar blokearen baitan ere izan ziren tirabirak; Sobiet Batasunak eraso militarra egin
zuen 1956an Hungarian, esaterako. Sobiet
Batasunak Txinarekin zuen harremana okertu
egin zen 1955-1960 bitartean, baina aldi
berean onera egin zuten Indonesia, Egipto,
Vietnam eta Indiarekikoek.
Brezhneven garaian Sobiet Batasunaren eta
Estatu Batuen arteko harremanetan gorabehera
handiak izan ziren; batzuetan harreman
hobea izan zuen, eta oso txarra, berriz,
besteetan. Horrela, nahiz eta Varsoviako
Hitzarmenak ?Sobiet Batasuna buru?
indarrez zapaldu zuen Pragako Udaberria,
eta nahiz eta Vietnamgo gerran Sobiet Batasuna
eta Estatu Batuak elkarren etsai izan
ziren, bataren zein bestearen arma nuklear
estrategikoen kopurua mugatzeko hitzarmenak
sinatu zituzten. Hitzarmen haien
ondoren, ordea, Sobiet Batasunak ekinaldi
militar gehiago egin zituen eta Hirugarren
Munduan esku hartzen jarraitu zuen (aliatuak
egin zituen Portugalen mendekotasunetik
askatu berri ziren kolonietan). Sobiet
Batasunaren eta Txinaren artean ere
tirabirak izan ziren 1969an, muga arazoak
zirela eta.Dena dela, 1970eko hamarraldiaren amaieran
larriagotu egin ziren Sobiet Batasunaren
kanpo gatazkak. Batetik, sobietar gudarosteak
Afganistani eraso zion; bestetik,
Estatu Batuek arma kopurua handitu zuten,
euromisilak ezarri ziren eta Polonian Solidarnosc
sindikatua sortu zen. Nazioarteko
harremanetan, beraz, oso ondorio txarrak
izan zituen Brezhnev aroak.
Krisiaren ezaugarriak
1970-1980 URTEETAN KRISI OROKORRARI BEHAR
BEZALA AURRE EGITEKO AZKEN AUKERA GALDU ZUEN
SOBIET BATASUNAKSobietar sistemaren sakoneko krisiaren
ezaugarriak 1970-1975 inguruan nabarmendu
ziren guztiz. Kontuan hartu beharrekoa
da krisi horrek hainbat alderditan zuela jatorria.
Batetik, ez zegoen egokitasunik
erakunde zaharkituen eta gizartearen artean,
denboraren joanean garrantzi handiko aldaketak
(urbanizazioa, industrializazioa,
heziketa) gertatu baitziren gizartean; bestetik
ekonomiaren hazkundea gero eta txikiagoa zen, eta horren ondorioz ezin ziren
ase industriaren beharrak, ezin zen teknologia
iraultzarik egin, herritarren kontsumo
maila oso kaskarra zen, nekazaritzak etekin
txikiak ematen zituen eta militarrek beretzat
eskatzen zituzten hainbat ondasun.
Bestalde plangintza zentralizatuak eratzeko
ardura zuten egiturek ekonomiaren
gaineko kontrola galdu zuten. Indar iraultzaile,
gerra edo zapalkuntzarako tresna eraginkorrik
ezean, gizarteak bizitasuna galdu
zuen. Gizartearen krisiaren ondorioz demografia
datu larriak bildu ziren: bizi itxaropenak
behera egin zuen eta haurren heriotza
tasa asko igo zen.
Egoera kaskarra zen Brezhneven garaian
eta Brezhnev hil ondoren ere sobietar sistemak
ez zuen hobekuntza handirik izan. 1982
eta 1985 bitartean Andropov eta Chernenko
izan ziren Alderdi komunistaren buruzagi,
baina ez zuten politika ofizialean aldaketa
aipagarririk egin. Sobiet Batasunak erreforma
sakonak behar zituen, aspalditik bistan
zegoen hori, baina egoera hura ez zen, bestalde,
perestroikari behar bezala aurre egiteko
egoerarik egokiena ere.
