Zer da adimen artifizialeko algoritmo eta sistemen katalogoa?
Adimen artifizialak (AA) onura asko ekar ditzake, hala nola osasun-laguntza hobea, garraio seguruagoa eta garbiagoa, fabrikazio eraginkorragoa eta energia merkeagoa eta iraunkorragoa.
Hala ere, arriskuak ere baditu, hala nola alborapenen erreprodukzioa edo akats programatikoak, adibide batzuk aipatzearren. Katalogo hau Eusko Jaurlaritzak herritarrek algoritmoek beren bizitzetan duten eraginari buruzko informazio ulergarria eta eguneratua eskuratzeko egiten duen ahalegina da. Horregatik sortu dugu EAEko Sektore Publikoko Algoritmoen eta Adimen Artifizialeko Sistemen Katalogoa, Eusko Jaurlaritzak eta haren EAEko sektore publikoak garatutako algoritmoen eta IA sistemen ikuspegi orokorra emango duen erakusleiho izan nahi duena.
Katalogo hau herritarrei garatutako algoritmoei buruzko informazioa emateko lehen urratsa da. Eboluzioan dago, eta baliteke erabilitako algoritmo guztiak ez izatea. Lanean ari gara etorkizun hurbilean erabiltzen diren algoritmo eta sistema guztiak erregistratzeko eta ikuskatzeko eta deskribatzeko modua hobetzeko, herritarrek hobeto uler ditzaten.
Katalogoari buruzko zalantzarik edo iradokizunik baduzu, jar zaitez harremanetan Eusko Jaurlaritzaren Datuaren Bulegoarekin.
Zer da adimen artifizialeko algoritmo bat?
Adimen artifizialeko (AA) algoritmo bat honela defini daiteke: makinek edo aplikazioek normalean giza adimena behar duten zereginak egiteko erabiltzen dituzten arau eta prozesuen multzoa. Algoritmoek datu-bolumen eta kalkulu handiak behar dituzte ikasteko, erabakiak hartzeko eta problemak ebazteko.
AAk oinarrizko bi zutabe ditu: datuak eta algoritmoak. Algoritmoek makinari zer egin behar duen agintzen diote. Bestalde, datuek jarraibideak exekutatzen eta portaera hobetzen ikasteko aukera ematen diote makinari.
Teknologiek azken urteetan izan duten bilakaerak adimen artifiziala eskuragarriagoa eta eraginkorragoa izatea eragin du. Hala ere, oraindik pertsonak behar dira AAren algoritmoak sortzeko, entrenatzeko eta kudeatzeko; gizakiak beti dira haien funtzionamenduaren erantzule.
Eremu honetako bilakaera etengabea bada ere, adimen artifizialeko algoritmoen barruan hainbat talde daudela esan dezakegu:
Katalogo honetan argitaratutako algoritmo bakoitzaren informazio deskribatzailea
Sistema algoritmiko bakoitzaren deskribapen-fitxa bat argitaratzen da, hainbat atal dituena:
- Izenburua eta deskribapen orokorra: algoritmoari buruzko informazio orokorra.
- Arduraduna: organoa eta pertsona arduraduna.
- Erabilitako datu-multzoak: sistema algoritmikoa zer daturekin entrenatzen ari den eta erabiltzen ari denean zer datu prozesatzen diren.
- Datu-prozesamenduak: sistemak nola prozesatzen dituen automatikoki sarrera-datuak ereduaren emaitzak sortzeko.
- Diskriminaziorik eza: adinagatik, jatorriagatik, nazionalitateagatik, hizkuntzagatik, erlijioagatik, sinesmenagatik, iritziagatik, jarduera politikoagatik eta abarrengatik berdintasuna eta diskriminaziorik eza sustatzeko neurririk ezarri behar izan den.
- Giza ikuskapena: pertsonak nola dauden jakinaren gainean edo nola kontrolatzen duten sistema, ondorio kaltegarririk edo nahi ez den efekturik sortzen ez dutela ziurtatuz.
- Arriskuak: sistemarekin eta horiek arintzeko erabilitako metodoekin lotutako arrisku ezagunak.
Etikaren garrantzia adimen artifizialean
Adimen artifizialaren garapenak onurak ez ezik, gizartearentzako erronkak eta arriskuak ere badakartza. AA gaizki erabiltzeak desberdintasunak areagotu litzake, edo behar ez bezala garatutako algoritmo batek pertsona baten diskriminazioa ekar lezake erabaki bat hartzean.
Horregatik, administrazio publikoek erabiltzen dituzten algoritmoek eta sistemek, emandako gainerako zerbitzu publikoek bezala, berdintasunean, askatasunean, gardentasunean edo demokrazian oinarritutako arau eta printzipio jakin batzuk bete behar dituzte, besteak beste. AA erabiltzeko etika herri-administrazioaren berezko betebeharra da.
Testuinguru horretan, 2023ko abenduaren 19an, Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluak EAEko sektore publikoko datuen gobernantza-estrategia onartu zuen:
Datuen gobernantza-estrategiaren azken xedea datuen heldutasunean aurrera egitea da, EAEko sektore publikoak aukera izan dezan gaitasun analitiko eta prediktibo handiak izateko, datuetan oinarritutako erabakiak arin hartu ditzan («data-driven gobernua» edo datuek gidatutako gobernua) eta datuak modu orokortuan eta zentzudunean (instituzionalizatua eta zeharkakoa) erabili ditzan, funtsezko baliabide horren ohiko praktika arautu gisa, eta herritarrentzako politika eta zerbitzu publikoak kudeatzeko lan-prozesuen eta erabakiak hartzeko prozesuen aktibo estrategiko eta ardatz gisa.
Manifestu etikoa
Estrategiak EAEko sektore publikoko datuen eta adimen artifizialeko sistemen gobernantzarako manifestu etikoa du barne.
Dokumentu honek EAEko sektore publikoko datuen bizi-ziklo osoa orientatuko duten eta estrategiaren eremu subjektiboko erakunde guztientzat erreferente iraunkor izango diren printzipioak eta jardunbide egokiak jasotzen ditu. Helburua da datuen heldutasuna lortzea, erabakiak hartzeko garaian datuen analisiaren kultura lortzea, eta herritarrei zuzendutako datuetatik eratorritako produktuen sorreran oinarritutako eraldaketa digitala lortzea, erabaki publikoen erdigunean dauden pertsonen ikuspegiarekin.
Manifestuaren barruan, atal espezifiko bat eskaintzen zaie sistemaren bizi-zikloan zehar gidatu behar gaituzten adimen artifizialeko sistemen printzipio etikoei. Beraz, beharrezkoa da IAren sistemak pertsonengan zentratzea eta guztien onerako erabiltzea, haien onurak maximizatuz eta arriskuei modu egoki eta proportzionatuan aurre eginez. Ikuspegiak integrala eta sistemikoa izan behar du, AAren sistema garatzen den eragile eta prozesu guztiak barnean hartuta.
AAko sistemen fidagarritasuna ezinbesteko baldintza da horietan konfiantza lortzeko; beraz, haien onurak maximizatu eta arriskuak minimizatu nahi baditugu, printzipio etikoak funtsezko zutabea dira AA fidagarri baterako.
Adimen artifizialeko (AA) sistemen printzipioak
