Izadi Jakintza»Izadi jakintza
Gizakiaren iraitz aparatua
LABURPENA: Gizakiaren iraitz aparatua bi giltzurrunez, bi ureterrez, gernu maskuri batez eta uretra batez osatua da. Aparatu honen bidez irazten da odola eta kanporatzen dira hondakin metabolikoak, eta aparatu hau da, halaber, zelulaz kanpoko isurkariaren ioi sustantzia gehienen kontzentrazioa erregulatzen duena (kontrola gauzatzen duena alegia). Iraizketa banakoa nefrona da; nefronan giltzurrun korpuskulua –glomeruluaz eta Bowmanen kapsulaz osatua– eta giltzurrun tubulu bat –hodi ertzatu proximal batez, Henleren heldulekuaz eta hodi ertzatu distalaz osatua– bereizten dira. Odola glomeruluan zehar irazten da, presio hidrostatikoaren aldaketen eraginez, eta irazkin gehiena giltzurrun tubuluak berriro xurgatzen du difusioz eta garraio aktiboaren bidez. Hondakin gisa gelditzen den isurkaria –gernua–, berriz, zenbait hodi biltzailek jasotzen dute eta, maskurira iritsi ondoren, gorputzetik kanpora egozten du uretrak.
Sarrera
Animalien erreinuko iraizketa sistemetan konplexuena eta antolakuntza maila gorena
duena ugaztunen giltzurruna da , eta horien artean gizakiarena. Beste atal batean animaliek
beren hondakin gaiak iraizteko baliatu dituzten bideak zeintzuk diren aztertu dira ,
baina gizakiarena gelditu da aztertzeke , eta hori da , hain zuzen , atal honen aztergaia..
Gizakian , beste zenbait ornodunetan bezala , larruak ( izerdi guruinek ), birikek
eta txegoste aparatuak ere parte hartzen dute hondakin metabolikoak kanporatzeko
zereginetan ; birikek ura eta CO iraizten.
2.. ituzte , eta izerdiak gernuaren osagai berberak
ditu , osagaien kontzentrazioa bietan desberdina den arren. Hala ere , giltzurruna
da odola irazteko , gai jakin batzuk berreskuratzeko eta hondakin isurkaria ( gernua )
kanpora egozteko zereginetan organo eraginkorrena.
Gizakiaren iraitz aparatuaren anatomia ( 1. eta 2. irudiak )
Gizakiaren iraitz aparatua ondoko atalez
osatua da: bi giltzurrun, bi ureter, gernu
maskuri bat eta uretra bat (1. irudia).
Giltzurrunak dira iraitz aparatuko organo
nagusiak; han sortzen da gernua. Egitura
pareak dira, babarrun tankerakoak; 10 bat
cm luze izaten dira, eta abdomen barrunbean
daude kokatuta, diafragmaren azpian,
aortaren alde banatan. Giltzurrunak bi gune
ditu, mikroskopioaren laguntzarik gabe
bereizgarriak: kanpoaldea edo giltzurrun
azala, eta barnealdea edo muina. Gune
hauek ez dute lodiera bera gainerako ugaztunmotetan; habitataren idortasuna (ur
baliabideak) edo muinaren bilakaera zenbatekoa
den, halakoak izango dira giltzurrun
azala eta muina. Giltzurrun azala geruza
bikortsu bat da, gorri arrea, eta ertz ganbilaren
azpian dago; muina, berriz, argiagoa da,
eta ildoduna. Bi gune hauek badute zerikusia
giltzurrunean nefronek duten kokaerarekin;
nefronak dira giltzurrunaren irazketa
banakoak.
Giza giltzurrun bakoitzak baditu milioi
bat nefrona baino gehiago; 50-55 mm izaten
dira luze, eta mikroskopioz ikus daitezke.
Nefronen osagaiak giltzurrun korpuskulua
eta giltzurrun tubulua dira.
Giltzurrun korpuskuluaren osagaiak hauek
dira: Bowmanen kapsula –podozito izeneko
epitelio zelula berezituez estalia–, giltzurrun
tubuluaren gune barne-hutsa osatzen duen
kaliz barne-huts bat eta glomerulua –Bowmanen
kapsulak inguratzen duen odol kapilarren
esfera itxurako bildukin bat–. Podozitoek irtenune luze batzuk dituzte gainaldean,
glomeruluetako kapilar gehienen gainaldea
hartzen dutenak. Kapilar hauek arteriola
aferenteetan jaiotzen dira eta arteriola
eferentearen bidez husten dira (aferentearena
baino diametro txikiagoa dute hauek). Arteriolak
lobulutxo arteko arteriaren adarrak
dira, eta arteria hori giltzurrun arteriatik sortua
da. (Lobulutxo arteko arteria esaten zaio
giltzurrunaren egituran lobulu txikiak
bereizten direlako; organo jakin baten atalak
izendatzeko erabiltzen den jenero izena da
lobulutxoa, eta kasu honetan nefrona guztiek
hodi biltzaile bera drenatzen duten egituraren
atala litzateke. “Banako” hauek giltzurrunaren
luzetarako epai batean bereiz
daiteke, erdialdea muin izpiez osatua dutelako,
hau da muinetik atera eta azalean txertatzen
diren proiekzio erradialez, hodi biltzaileez
osatua).
Giltzurrun tubuluan hiru gune bereizten
dira: glomerulu alboko gunea edo hodi ertzatu
proximala, Henleren heldulekua
–goranzko parte bat eta beheranzko beste
bat duena–, eta hodi ertzatu distala. Henleren
heldulekuaren goranzko gunea glomeruluaren
erroa ukitzeraino okertzen da glomeruluaren
inguruan, arteriola aferentearen
sarreraren eta arterola eferentearen irteeraren
tarteko gune batean; gune horretan
hodiaren paretak nukleo asko ditu eta
makula trinko izeneko orban lodi bat eratzendu. Arteriola eferentea nefronaren gune proximalak
eta distalak inguratzen dituzten eta
giltzurrun zainean amaitzen diren kapilar
peritubularretan banatuta dago.
Hodi ertzatu distala hodi biltzaile primario
bati lotuta dago, eta hau aldi berean, gero
eta hodi biltzaile handiagoekin lotuta.
Nefronaren hodiaren paretak epitelio zelulez
osaturiko geruza bakar batez osatuak
dira, nahiz eta zelulen eta zelula arteko lotuneen
egiturak ez diren berdinak eta zeregin
desberdinak bete ditzaketen nefronan zehar.
Esan behar da, bestalde, hodi biltzaileak
ez direla nefronarenak berez, enbrioi jatorri
desberdinekoak baitira.
Bi eratako nefronak daude, kortikalak eta
muinaren albokoak; glomeruluak giltzurrun
azalean duen kokagunea eta Henleren heldulekuaren
sakontasuna dira bi nefrona moten
arteko desberdintasunak. Nefrona kortikalek
kanpoaldeko azalean dituzte beren glomeruluak,
eta heldulekuak oso laburrak dira; muinaren
albokoetan, aldiz, azalaren barnealdean
daude glomeruluak eta heldulekuak oso
sakonera iristen dira. Nefronaren egitura zein
den ikusirik, aise ulertzen da giltzurrunaren
azalaren eta muinaren arteko aldea; azalak
bikor itxura du hark hartzen dituelako bere
baitan nefronen glomerulu guztiak eta tubulu
proximalen eta distalen atal ertzatu guztiak;
muina Henleren heldulekuez eta hodi
biltzaileez osatua da, eta ibilbide zuzen samarra
egiten dute osagai horiek.
Giltzurrunaren gune ahurraren erdialdean
inbutu baten antzeko barrunbe bat dago,
giltzurrun pelbis izenekoa. Barrunbe horretan
pilatzen da giltzurrunetan eratzen den
eta hodiek biltzen duten gernua eta higidura
peristaltikoen bidez (giharren uzkurdura
bideratzen duten uhin erritmikoak, hodietan
gertatu ohi direnak) ureterretara iristen
da (giltzurrun bakoitzera bana) ondoren.
Ureterrak 25 bat cm luzeko bi hodi dira, eta
giltzurrun pelbisa ureter horien mutur dilatatua
da. Ureterrek higidura peristaltikoak
egiten dituzte, ureterraren sorburutik, hau
da giltzurrun pelbisetik, maskurira bitartean;
higidura horiei esker gernua aldika iristen
da maskurira, eta ez era jarraituan. Ureterrak
uretra zuloetan amaitzen dira, gernu
maskurian, eta tolestura sistema bat dute,
gernuari atzera itzultzea eragozten diona.
Maskuria mintz gihartsuzkoa da, eta horri
esker gernu asko pila daiteke (400 ml) presioa
igoarazi gabe; presioa igotzen denean
hartzaile berezi batzuk aktibatzen dira, eta
hartzaile horiek nerbio bulkadak bidaltzen
dituzte bizkarrezur muinaren gune sakrora;
han sortzen da gernu egitearen erreflexua, eta
barneko esfinterra lasai arazten du; gernu
egitearen erreflexua hala ere, borondatezko
erreflexu bat da. Maskuritik, uretran zehar,
kanpora iristen da gernua, kanpoaldeko uretra
zulotik, gizonetan zakila da amaieragunea eta baginaren gainaldean amaitzen da
emakumeena. Uretra gihar hodi bat da,
mukiz estalia eta 2-6 cm luzea emakumeena,
eta giharrez babestutako mukiz estalia eta 20
bat cm luzea gizonarena.Animalien erreinuko iraizketa sistemetan konplexuena eta antolakuntza maila gorena
duena ugaztunen giltzurruna da , eta horien artean gizakiarena. Beste atal batean animaliek
beren hondakin gaiak iraizteko baliatu dituzten bideak zeintzuk diren aztertu dira ,
baina gizakiarena gelditu da aztertzeke , eta hori da , hain zuzen , atal honen aztergaia..
Gizakian , beste zenbait ornodunetan bezala , larruak ( izerdi guruinek ), birikek
eta txegoste aparatuak ere parte hartzen dute hondakin metabolikoak kanporatzeko
zereginetan ; birikek ura eta CO iraizten.
2.. ituzte , eta izerdiak gernuaren osagai berberak
ditu , osagaien kontzentrazioa bietan desberdina den arren. Hala ere , giltzurruna
da odola irazteko , gai jakin batzuk berreskuratzeko eta hondakin isurkaria ( gernua )
kanpora egozteko zereginetan organo eraginkorrena.SarreraGizakiaren iraitz
aparatuaren anatomia
( 1. eta 2. irudiak )Giltzurrunaren fisiologia
eta gernuaren sorrera
( 3. irudia )Iraizketaren erregulazioaGernuaren osaeraEritasun aipagarrienak
Giltzurrunaren fisiologia eta gernuaren sorrera ( 3. irudia )
Gernua hiru prozesuren bidez eratzen da: irazketa, berriro xurgatzea eta tubuluen jarioa. Osaera konplexua du, eraketa bera bezala: gai organikoez eta inorganikoez osaturiko disoluzio urtsua da. Odoleko plasmaren araberakoa da gernuaren osaera, odoleko plasmaren arabera gernuaren gai batzuk agertzen ez direlako edo gaien kontzentrazioa aldatzen delako.
Glomeruluetan gertatzen da irazketa, presio hidrostatikoen eta onkotikoen (presio osmotikoa, proteina edukinaren ondoriozkoa) eraginez; berriro xurgatzea eta jarioa, berriz, tubuluetan gertatzen dira, difusio soileko edo garraio aktiboko mekanismoen bidez.Glomeruluetako irazketa: Glomeruluko
kapilarrek eta Bowmanen kapsularen paretak
bat egiten duten gunean gertatzen da.
Odola giltzurrun arterietatik iristen da giltzurrunetara;
arteria horiek arteria adarkatuak
dira eta adakartze horren bidez arteriola
aferenteak eratzen dituzte. Arteriola
aferenteek glomeruluko kapilarretara eramaten
dute odola, eta arteriola eferentetik
ateratzen da gero. Arteriola eferenteak kalibre
txikiagoa du arteriola aferenteak baino,
eta horrek presio hidrostatiko handia eragiten
du glomeruluaren barnean; presio
horrek eragiten du isurkaa kapilarretatik
Bowmanen kapsulara (hau da, giltzurrun
hodiaren hasierara) irtetea. Isurkaria Bowmanen
kapsularen barnera sartuz gero glomerulu
iraizkin deritzo isurkariari eta plasmaren
osagai berak ditu, molekula pisu
handia duten proteinetan salbu. Iraizkinaren
osaera plasma ken proteinak izango da.
Prozesu honen ondorioz, iraizkinak odoleko
kapilarrak igaro behar ditu (endotelioa
eta mintz basala) eta Bowmanen kapsularen
epitelioa.
Bowmanen kapsulan zenbat isurkari sartzen
den irazketa presio eraginkorrak esangodu. Presio hori indar mekanikoen eta osmotikoen
konbinazio bat da, indar nagusia glomerulu
barneko odolaren presio hidrostatikoak
eragiten duen bultzada da. Bultzada
horri aurre egiten diote glomeruluko kapilarren
paretaren eta Bowmanen kapsularen
paretaren erresistentziak, dagoeneko Bowmanen
kapsula barnean dagoen irazkinaren
presio hidrostatikoak eta odolaren eta irazkinaren
arteko presio desberdintasunak. Irazketa
hau ez da hautatze prozesu bat, odolean
zelulekin batera agertzen diren proteina
plasmatikoen kasuan salbu, eta plasman
disolbaturik dauden gaiak irazkinera igarotzen
dira ioi (sodioa, potasioa, kloruroa,
bikarbonatoa…), gatz, urea, glukosa, aminoazido
etab. gisa.
Aurreko eskemaren arabera, argi gelditzen
da arteria aferentearen zein arteria eferentearen
uzkurketak aldaketak eragiten dituela
glomeruluaren presio hidrostatikoan, eta
horrenbestez, irazketaren eraginkortasuna
ere aldarazten duela. Oro har, nerbio kitzikadurak
hein berean uzkurrarazten ditu bi
ateriak, eta horrela ez da aldaketarik gertatzen
irazketan.
Gizonaren giltzurrun bakoitzean minutuko
125 ml-ko irazketa gerta daiteke glomerulua,
180 l egunean. Horrek esan nahi du,
irazten den bolumearen parte handi bat
berriro xurgatu behar duela organismoak;
hori da nefronaren hodian gertatzen dena.
Berriro xurgatzea: kontuan harturik gernuaren
osaera odolaren plasmaren eta glomeruluetako
irazkinaren oso bestelakoa
dela, irazkinak aldaketa asko jasaten ditu
gernua eratu arte egin beharreko ibilbidean
zehar; horren arrazoi nagusia da irazkinaren
bolumenaren %99 berriro xugartzen dela
nefronaren tubuluaren zulotik tubulu inguruko
odol hodietara (minutuko 125 ml-ko
irazkina badago, kopuru horren 1 ml bakarrik
kanporatzen da gernu gisa). Hodi
horiek arteriola eferentean sortzen dira;
arteriola eferenteak kapilar sare bat eratzen
du (kapilar peritubularrak), giltzurrun
tubulua inguratzen duena eta tubulutik zenbait
gai jasotzen dituena; ondoren, benula
gisa elkartzen dira, eta giltzurrun bakoitzetik
ateratzen den giltzurrun zainera iristen
dira.
Gorputzak irazkinaren osagai gehienak
xurgatzen ditu berriro; aldi berean gaien(bereziki potasioa, hidrogenioiak eta amoniakoa)
jario bat gertatzen da kapilar peritubular
horietatik tubuluaren barnealdera,
hodi ertzatu distalaren inguruan, batez ere.
Bi prozesu analogo dira, ez da irazkinaren
osaera aldatzen soilik, baizik eta baita haren
bolumena ere.
Berriro xurgatzeko mekanismo nagusiak bi
hauek dira (4. irudia): difusio soila, ura berriro
xurgatzearen ondorioz sorturiko gradientearen
aldera (ura osmosi bidez igarotzen da
tubulu inguruko kapilarretara, kapilar hauetan
gai solutuen kontzentrazioa handiagoa
delako), edo garraio aktiboa (berriro xurgatze
aktiboa, adibidez, sodio bonba), ura berriro
xurgatzen laguntzen duen gradiente osmotikoa
eratzen duena aldi berean; garraio aktiboan
epitelio zeluletan zehar garraiatzen dira
sustantziak, sustantziei isurkari tubular eta
betegarriaren arteko kontzentrazio desberdintasunen
kontra mugitzeko aukera ematen
dieten mekanismo kimikoen bidez, eta gero
tubulua inguratzen duten kapilarretara iristendira. Metodo honen bidez, eta energia
asko xahutuz, gerta daiteke sustantzia baten
kontzentrazioa apala den ingurune batetik
(glomeruluko irazketa tubuluaren barnean)
bere kontzentrazioa igoko den beste ingurune
batera igarotzea (tubulua inguratzen duen
kapilarra).
1. Glukosa berriro xurgatzea (1. taula):
tubulu proximalean xurgartzen da berriro
erabat, garraio aktiboaren bidez, eta beraz
gernuan ez da gai honen arrastorik ageri.
Glukosak garraiatzaile espezifikoren batekin
bat egiten du, nonbait, eta horrela igarotzen
du tubuluko zelulen mintza. Honen antzeko
mekanismo baten bidez xurgartzen dira
xilosa, fruktosa eta galaktosa ere.
2. Aminoazidoak berriro xurgatzea: tubulu
proximalean garraio aktiboaren bidez ia erabat
xurgatzen dira berriro, eta horrela gernuan
oso kontzentrazio txikia dute. Garraio
mekanismoak antzekoak dira egitura beretsuko
aminoazido taldeentzat.
3. Proteinak berriro xurgatzea: tubulu proximalean
erabat xurgatzen dira berriro, eta
ez da aipatzeko moduko arrastorik agertzen
gernuan; hala ere, ez da ezagutzen zehatzmehatz
proteinak berriro xurgatzeko zein
mekanismo baliatzen dituen organismoak.
Irazkina osatzen duten proteina bakarrak
molekula pisu apala dutenak dira; gainerakoak
odolean agertzen dira.
4. Katabolismo nitrogenodunean sorturiko
gaiak berriro xurgatzea eta jariatzea (1.. aula): irazkinaren urearen %40-70 nefronan zehar xurgatzen da berriro, ura berriro
xurgatzean sorturiko gradientearen alderako
difusio bidez. Azido urikoa era aktiboan
xurgatzen da berriro, eta tubuluetarantz
jariatzen da gune batzuetan.
5. Sodioa (1. taula), potasioa eta kloruroa
berriro xurgatzea eta jariatzea (4. irudia): uraren
eta hidrogenioien eta bikarbonatoaren
garraioak oso lotura estua du ioi horien mugimenduarekin
eta ioien arteko mugimenduarekin,
eta horrela lotura estua du gorputzeko
ur eta gatzaren erregulazioarekin.
Irazkinaren sodioaren %99 berriro xurgatzen
da tubulu proximalaren bidez –batez
ere–, Henleren heldulekuaren goranzko atalaren
bidez, tubulu distalaren bidez eta hodi
biltzailearen bidez, garraio aktiboz; garraio
aktiboak aldeko gradientea eratzen du ura
eta kloruroa berriro xurgatzeko, eta sodioaren
mugimenduak era pasiboan jarraituz
garraiatzen da. Sodioa berriro xurgatzeko
prozesua aldosterona izeneko hormonak
kontrolatzen du.
Potasioa berriro xurgatzeko prozesua aktiboa
da tubulu proximalean, eta tubulu distalean
jariatzen da; jario hori sodioa berriro
xurgatzean sodioa bere kontrako norabidean
doan potasioarekin trukatzearen ondorioz
gertatzen da.
6. Hidrogenioiak eta bikarbonatoa berriro
xurgatzea eta jariatzea: hidrogenioien eta
bikarbonatoaren mugimenduak elkarri oso
lotuta daude, eta zerikusia dute orobat zelulaz
kanpoko isurkarien pHarekin, eta horrenbestez
azido-base orekan eragina dute. Bikarbonatoa
CO
2
moduan difusioz xurgatzen da
berriro. Lipidoetan oso solugarria denez, oso
erraz igarotzen du zelula mintza.
Hidrogenioiak tubulu proximal eta distalera
eta tubulu biltzailean jariatzen dira,
sodio trukearekin loturik.
7. Kaltzioa eta fosfatoa berriro xurgatzea:
kaltzio ioiak berriro xurgatzeko prozesua
aktiboa da, eta aldiz anioi askok gradientearen
aldera egiten dute; fosfatoa, ordea, era
aktiboan xurgatzen da berriro, tubulu proximalean
bereziki, anioia izan arren. Giltzurrun
gaineko azalean eratzen den hormona
bati esker, paratohormonari esker hain
zuzen, kaltzio gehiago xurgatzen da eta fosfato
gutxiago.
8. Ura berriro xurgatzea: ur kopuru gehiena
(%80) xurgatzen da berriro, difusioz,
zenbait solutu berriro xurgatzean eratzen
den gradiente osmotikoaren ondoriozko
difusio bidez. Gainerako ura ere xurgatu
egin daiteke, zelulaz kanpoko isurkarien
egoera zein den, haren arabera; horrela,
barne ingurunearen arabera gernu hiperosmotiko
gisa edo gernu hipoosmotiko gisa
jaria daiteke. Gernuaren kontzentrazioa eta
diluitzea korrontearen kontrako mekanismo
baten bidez gertatzen da, eta horrela ura eragile
osmotikoen arabera higitzen da eta ez
garraio aktibo bidez.
Iraizketaren erregulazioa
Hiru kontrol sistemak erregulatzen dute barne jariakarien bolumena eta kontzentrazioa: hipotalamoko egarriaren gunea, ADH hormona antidiuretikoa eta angiotensinaaldosterona sistema.
Odolean disolbatuta dauden gaien kontzentrazioa igotzen bada, eta presio osmotikoak gora egiten badu, presio osmotikoaren hartzaileek (osmohartzaileak) informazio jakin bat igortzen dute hipotalamoko egarriaren zentrora eta informazio horren erantzun gisa egarria sortzen da; horrela ura odolera igarotzen da hestearen bidez eta odola diluitu egiten da, eta gero inhibitu, egarriaren zentroan.
Hormona antidiuretikoa (ADH) edo basopresina hipotalamoan sortzen da osmohartzaileen kitzikaduraren erantzun gisa, eta tubulu distaleko zelulei eta hodi biltzaileei eragiten die, urari buruz irazkorragoak bihurtzen ditu; ADH jarioa txikia bada, paretak irazkaitzak dira urari buruz, eta horrela gernua diluituta agertzen da. ADH jariatzean ur gehiago xurgatzen da berriro eta gernua kontzentratuagoa da; beraz, ADH jariatzen da ura galdu behar ez denean eta inhibitu egiten da ur gehiegia murriztu behar denean.
Odolaren presioak bat-batean behera egiten badu (hemorragia batean adibidez), renina izeneko entzima bat askatzen da arteriola aferenteetan, eta entzima horrek katalizatzen du angiotensinogeno proteina angiotensina (proteina hodi uzkurtzailea) bihurtzen duen erreakzioa. Angiotensinak arteriolak uzkurtzen ditu –arteria presioa igotzen du–, odol gutxiago iristen da giltzurrunera, gernuaren irazketa eta genesia –urik eta gatzik ez kanporatzea– murrizten dira, gilzurrin gaineko azala aktibatzen da eta aldosterona jariatzen hasten da; horri esker sodio ioi gehiago xurgatzen dira berriro giltzurrun tubuluetatik odolera, ura xurgatzen da berriro eta odolaren bolumena igotzen da.
Gernuaren osaera
Gernua, sortzen den unean, odol plasmaren antzeko isurkaria da, zelula osagaiak eta proteina plasmatikoak kendu zaizkion plasmaren antzeko isurkaria, baina gorputzetik kanpora isurtzen denean oso bestelako osaera bat du: organismoarentzat baliagarriak izan daitezkeen gaiak desagertu dira (berriro xurgatu dira) eta baliogabeko gaiak bakarrik kanporatzen dira. Irazkin egokituaren osagaiak, hau da, gernuaren osagaiak ura (%96), hondakin nitrogenodunak (%2,5, batez ere urea), gatzak (%1,5) eta beste gai batzuen hondakinak dira. Gernuaren analisia (fisikoa, kimikoa eta mikrobiologikoa) sarritan egiten da, organismo baten osasunari buruz informazio baliagarria eskaintzen duelako eta zenbait gorabehera antzemateko aukera ematen duelako. Gernuan glukosa agertzea, adibidez,
Eritasun aipagarrienak
Giltzurruneko ondoezak eta eritasunak
garrantzi handiko eritasunak dira. Izan ere,
giltzurrunak odola garbitzeko duen ahalmena
murrizten dute, eta horrek hondakin
metaboliko gehiegi izatea eragiten du, eta
osaera elektrolitikoaren erregulazio kaskarra
ere bai; hori dela eta organismoarentzat
pozoitsuak diren hainbat gai pila daitezke,
goragalea, nekea, memoria galera eta are
heriotza eragin dezaketenak.
Giltzurrun baten behar bezalako funtzionamenduan
gorabeherak sor ditzakete
infekzioek, zenbait gaik eragindako intoxikazioek,
lesioek, tumoreek, giltzurrunetako
kalkuluek (giltzurrunetako harriak), zirkulazioaren
gorabeherek etab. Kalkuluak
gernu bideen edozein gunetan sor daitezke,
min izugarria eragiten dute –giltzurruneko
kolikoa– eta infekzio sekundarioak sorrarazi
ohi dituzte. Oro har, kareharrizkoak izan
ohi dira (oxalato kaltzikozkoa), baina badira
azido urikozkoak, zistinazkoak eta fosfatozkoak
(amonikoa eta magnesikoa). Kolore
eta forma berezia izaten dute.
Giltzurrunaren ezintasuna da iraitz aparatuaren
eritasunek eragin dezaketen ondorio
larriena; nefronen ondoeza adierazten du eta
horrek odolaren homeostasirako ahalmena
galtzea dakar. Ura ez da behar bezala kanporatzen
eta gorputza handitu egiten da. Bestalde,
hidrogenioiak kanporatzeko ezintasuna
badago, azidosia gertatzen da. Ehunetan
hondakin nitrogenodunak pilatzean uremia
sortzen da. Bai azidosiak eta bai uremiak
heriotza eragin dezakete.
Giltzurrunaren ezintasun kronikoa sendatzeko
dialisi izeneko metodoa erabili ohi
da. Metodo horretan, pertsona hodi sistema
bati lotzen zaio, hodien paretak mintz erdi
irazkorrak dira, plasmaren ohiko osagaiez
osaturiko disoluzio batean murgilduta
daude, eta horrela, gaisoaren hondakinak
disoluziora iristen dira hodietako mintzean
zehar igaroz, eta odola “garbitu” egiten da.
Prozesuak 4-5 orduko iraupena izaten du eta
astean hiru aldiz egin behar izaten da. Beste
sistema batzuk ere badira, ez hau bezain
aurreratu eta garestiak, baina antzeko zeregina
dutenak.
Giltzurrunaren ezintasun kronikoa sendatzeko
irtenbide egokiagoa da giltzurruna
aldatzea; ebakuntza horretarako emaile
batek bere giltzurruna eman behar du, eta
arrakasta proportzioa oso handia da. Arazoa,
organoen birlandatze guztietan bezala, organismoak
organo berria ez onartzea da –organo
birlandatuen ia laurdena–, eta tratamendu
jarraitu bat behar izaten da halakorik
gerta ez dadin. Dena dela, giltzurrun baten
zain dagoen pertsonaren egoera egoera zaila
izaten da, lagun hurkoaren eskuzabaltasunaren
mende baitago.