Historia Unibertsala»Antzin Aroa
Egeo itsasoaren arroa.
Brontze Arotik
Grezia arkaikora
K.a. II. milurtekoaren lehenengo mendeak Greziako historiaurreko garai interesgarrienetako
bat dira. Batetik, garai hartan iritsi zuen bere goren maila gizarte eta zibilizazio
minoikoak; bestetik, kontinentean apal-apal hasia zen sortzen hurrengo gizaldietan
erabateko goraldia izango zuen kultura, zibilizazio mizenikoaren aitzindari zuzena
eta, beraz, Grezia klasikoaren oinarria. Kultura hura sortu zuen jendeak K.a. XX.. endearen inguruan hartu zuen bizilekua Erdialdeko Grezian, iparretik edo ekialdetik
etorria. Indoeuropar familiako hizkuntza batean mintzo ziren; gerora hizkuntza
hori, Aro Heladikoko Erdialdeko elementuak erantsi ondoren, gaur egun grekera esaten
diogun hizkuntza bihurtu zen, eta Mizenasko jauregietan aurkitu ziren artxiboetako
Lineal B idazkeran idatzitako tauletan dokumentatu zen lehenengo aldiz.
K.a. II. milurtekoaren bukaeran “Itsasoko eta Lehorreko Herrien” –horrela deitzen
zitzaien Egiptoko dokumentuetan– sarraldiek hondamen handia ekarri zioten hitita
inperioari, Kanaan barrena aurrera egin zuten, harik eta Ramses III.ak Egiptoko mugetan
geldiarazi zituen arte (K.a. 1174). Mediterraneo ekialdean sortu zen egoera berri
hark ondorio latzak izan zituen Egeo inguruan: jauregien eta ekialdeko erreinuen arteko
merkataritza harremanak amaitzeak komunitate mizenikoaren hondamena ekarri
zuen, Mizenasko aginpide nagusia harreman horietan baitzegoen oinarritua. Gizatalde
berriek hartu zuten bizilekua Grezia barnealdean, eta lehen han bizi ziren
herritarrak kostaldean bildu ziren. Geroztik Ziprera eta Asia Txikiko merkataritza guneetara
izan zen diasporak gizartearen beste antolamendu mota berri bat sortu zuen
azkenik, hiri-estatua.
Arokako banaketa
Arkeologiaren aldetik, Egeoa hiru zati
nagusitan banatzen da: Kontinente aldeko
Grezia, Kreta eta uharteak. Hiru eskualde
horietako aurkikuntzak noizkoak diren
erabakitzeko aro segida batzuk erabiltzen
dira, eremu bakoitzak bere izen berezia
duela: hala beraz, Heladiko hitza kontinente
aldeko Greziari dagokio, Minoiko
hitza Kretari, eta Zikladikoa, berriz, uharteei.
Brontze Aroa (H = Heladikoa, M = Minoikoa
eta Z = Zikladikoa) hiru ataletan
banatzen da segida guztietan: hiru aldi nagusiak
A = Antzinako, E = Erdialdeko eta
O = Oraintsuko izenlagunekin izendatzen
dira; aldi horietako bakoitza, berriz, hiru
azpialditan banatzen da, I, II, eta III erromatar
zenbakiekin izendatzen direla, eta
badago horiek ere 1, 2 eta 3 zenbakiekin
izendatzen diren alditan banatzea. Mizeniko
hitza Oraintsuko Aro Heladikoaren
ordez erabili ohi da.
Greziaren hastapenak
Brontze Aroa hitzak ustez haustura bat
adierazten badu ere aurreko aldiarekiko
–metala lantzen hastea izan zuen aro horrek
ezaugarri nagusia–, Oraintsuko Neolitos
arotik Antzinako Brontze Arora Egeon
izan zen iraganbidea trantsizio aldi gisa har
daiteke gehiago, Neolitos Aroko erdialdeko
garaietan eta oraintsukoetan eta Balkanetako
kulturetan bai baitzen ordurako metalgintzaren
eta metalezko lehenengo nahasturen
lekukotasunik.
Garbi dago Egeo aldeko jendea ez zela
arraza bakar batekoa eta ez zirela, ezta ere,
kultura talde homogeneo bat. Haietako batzuk
Neolitos garaian bizirik iraun zutenak
izan behar zuten, eta beste gizatalde batzuk
Antzinako Brontze Aroa bitartean sartuko
ziren Egeon. Gizalde horiek bizileku finkoa
hartu zutenez geroztik, jende eta kultura
bateratze bat izan zen elkarren ondoan bizi
ziren gizataldeen artean. Ez dago jakiterik
nolakoak izan ziren migrazio horiek, arkeologiak
eta antropologiak ematen dituztendatuen bidez ezinezkoa baita jakitea ez zer
abiapuntu izan zituzten eta ez zer bide erabili
zituzten lurralde hartan sartzeko. Baliteke
ekialdean hasiak izatea eta Egeoko kostaldeetara
Anatolian barrena iristea.
Arkeologiako datuek adierazten dutenez
kultura tradizioak behin baino gehiagotan
eten ziren aztertzen ari garen aldi horretan.
Ia lurralde oso hartan Neolitos aroko biziera
bat-batean desagerrarazi zuen kobrea lantzen
bazekien beste herri baten etorrerak.
HA II garaiko aztarna ugariei esker badago
jakitea gizatalde haiek zer ezaugarri
zituzten: irudimena eta sentiberatasuna zuten,
eta haien gizarte antolamendua oso aurreratua
zen, Lerna eta Tirintoko jauregietan
ikus daitekeenez. Garai joria izan zen
hura, eta itsasaldiak egiten ere saiatu ziren.
Badago jakitea baita ere zer hizkuntzan hitz
egiten zuten.
Hirugarren milurtekoaren bukaeran aldaketa
handia izan zen; aztarnei esker jakin
ahal izan denez, indarkeria handia izan
zen Argolidan; Grezia erdialdean ordea aldaketa
hura mailaz mailakoa izan zen, ustez.
Aldaketa horrek orobat izan zuen eragina
Ziklada uharteetan, baina ez dirudi
Kretan eragin handirik izan zuenik. Ha IIIko
aldi berria garbi agertzen da Lernan, aurrekoaren
oso bestelako kultura aldia izan baitzen,
eta garbi agertzen da orobat arrotz jendea
sartu zela eta behin betiko bizilekua
hartu zuela eremu zabal batean, nahiz ez
dagoen oraindik zehazterik eremu beretze
hark zer hedadura izan zuen eta nolakoa
izan zen. Aurreko aldiko biziera zuten gizataldeak
komunitate berri haien bizierara
makurtu ziren zalantzarik gabe. Herri berri
bat Grezian sartzeak ekarri zuen, hortaz, Antzinako
Aro Heladikotik Erdiko Aro Heladikorako
trantsizioa.
Minos garaiko Kreta
ME aroan, Kretako lehenengo jauregi
handiak Knoson, Feston, Malian eta Zakron
eraiki zirenean, iritsi zuen zibilizazio minoikoak
goraldia (K.a. 1900).
Aginpidezko gune horiek are luxu handiagoz
berreraiki zituzten K.a. 1700 urtean,
Egeo inguru hartan nagusi zen zibilizazio
indartsu eta antolatu haren agerpide gisa.
Ezer gutxi dakigu zibilizazio haren gobernuaz
eta administrazioaz, oharrak idazteko
erabiltzen zuten Lineal B idazkera ez baita
oraindik deskodetzerik izan. Baina greziar
mitoak antolamendu aurreratu baten oihartzuna
jasotzen du, eta haien errege eponimoa,
Minos, infernuetako Epailetzat zeukan.
Jauregi minoikoak, konplexutasun handiko
eraikinak izateaz gainera, eskualde bakoitzeko
administrazio, erlijio eta ekonomia
gune nagusiak ziren. Indusketetan erlijioarekin
zerikusia duten tresnak eta jainkoak
gurtzeko lekuak aurkitu izan direnez, uste
izatekoa da erregea orobat zela apaiz, eta
haren egoitza zutela baita ere biltoki beste
apaiz batzuek, agintariek, artistek, eskulangileek,
eta zerbitzariek. Uharte haien arteko
harremanak ez dirudi iskanbilazkoak izan
zirenik, bakezkoak baizik; eta hondamenak
naturak eragindakoak izan ziren.
MO aroaren hasieran Kretako zati handiena
hondatuta gertatu zen, eta hango biztanleek
ihes egin zuten. Gaur egun badira
elementu berriak jakin ahal izateko zein
izan zen hondamen haren kausa, zenbateko
eragina izan zuen, eta zer ondorio izan
zituen. Hondamen hura hain handia izan
zen, non ezinezkoa baitzen gizakiak sortua
izatea, eta Santorin uhartediko Thera
uharteko sumendien leherketari egotzi izan
zaio –sumendi bateko krater baten ertza zen,
izan ere, Kretatik 120 km iparraldera– MO I
B aldiari amaiera eman zion hondamen
hura. Sumendi haren leherketak inguru haietan
eta batez ere Kretan zer nolako hondamena
eragin zuen sumatzeko, konparatzea
besterik ez dago sumendi haren leherketa
eta 1883an Javako itsasoko Krakatoa uhartean
izan zena, bi sumendi horiek antzekoak
baitira, baina kontuan hartu beharra
dago Therako leherketa Krakatoakoa baino
lau aldiz handiagoa izan zela. Ipar-mendebaleko
haizeak errautsezko hodei handi
bat zabaldu zuen Kretako ordoki eta haranetan
barrena, eta bolada luze baterako
agortu zituen soroak. Tsunami izugarri hark
Kretako iparraldeko kostalde guztia suntsitu
zuen, bai eta iparraldeko portuetan gerizatutako
ontzi guztiak ere. Sumendiko galdara
lehertu aurretik izan ziren lurrikarek
jauregiak suntsitu zituzten, haien eraikuntza
berezia zen eta, baina ezin baztertu daiteke
eraikin haiek talka uhinen eraginez
lurreratu ez zirenik.
Mizenas
Kretan eta Ziklade uharteetan ez bezala,
Greziako kontinente aldeak geldialdi bat
izan zuen HE aroan. Hango biztanleek jarraitu
zuten Egeoko herriekin harremanetan,
baina ez dirudi harreman horiek eragin
handirik izan zutenik kontinente alde hartan,
hango gizartea Egeokoa baino askoz
atzeratuagoa baitzen, biztanle gutxi zituelako
agian, eta antolamendua ere desegokia
eta baliabideak ere urri. HE aroko azken
aldian baizik ez zen hobekuntzarik izan,
hilobietan antzematen da batez ere hori,
ustez baliabideak gehitu eta eragin minoikoa
handiagotu izanaren eraginez.
Ordu arte Mizenas ez zen, itxuraz, ia
garrantzirik gabeko bizileku bat baizik. Lehen
mailako herrialde bihurtu zela garbi
adierazten dute errege-erreginen, errege familiako
kideen eta goi mailako agintarien
putzu gisako hilobi zirkuluek. Hildakoaren
hornian kontinente alde hartako tradizioan
errotutako objektuak zeuden, Kretatik ekarritako
gauzak, eta bi tradizio horien nahasketatik
sorturiko berrikuntzak ere bai.
Garai hartako hezurrak aztertu ondoren,
jakin ahal izan da orduko gizonak batez
beste HE aroko gizonak baino luzeagoak
eta handiagoak zirela, berezko hautaketaren
eta jatekoa hobetu izanaren eraginez.
Badirudi gizatalde hura ingurukoak baino
lerdenagoa zela, eta gorpuzkeraren aldetik
besteak baino gehiago izate hori hilobietan
aurkitu diren arma berrien erabilerarekin
erlazionatu izan da. Beraz, gerta zitekeenMizenasko nagusitasunaren arrazoia tankera
horretako gizonetan egotea. Putzu gisako
hilobietako jende hori han bertako gizatalde
bat izan zitekeen, haien aginpidea iparekialdeko
Peloponeso osoan barrena hedatua
zukeena, borroka mota berriak erabiliz.
Beste leku batzuetan antzeko talde buruzagiak
sortu ziren. Hilobietan aurkitu izan diren
lehengaiek adierazten dutenez, gizarte
hartan baziren eskulangile bikainak, eta gizatalde
haiek harreman handiak zituzten
sortaldearekin. Esan izan da gizarte mizenikoa
antolatzeko prozesuan zerikusi handia
izan zutela kretarrak lehengai bila, kobrea
eta eztainua bereziki, abiatu izanak
eman zion bultzadak. Metal horiek Europa
erdialdeko eta Danubioaldeko zibilizazioetatik
Kretarantz egin zuten merkataritza bidean,
oso leku egokian zegoen Mizenas,
ekialderako bide azkarrena handik igarotzen
baitzen Argolidan barrena eta Korintoko
golkoan barrena. Baltikoan aurkitutako
anbarak ematen du, inondik ere, Mizenasek
merkataritza bide horietan izan zuen
zereginaren lekukotasun arkeologikoa.
Mizenasek oso goraldi bizkorra izan
zuen, eta 1550erako politikaren eta artearen
aldetik oso leku aberats eta eragin handikoa
izan zuen Greziako penintsulan; Kreta
zenbat eta gainbeheran gehiago erori, orduan
eta gehiago indartzen joan zen Mizenas.
Hasieran Mizenasek merkataritza harremanak
izan zituen Kretarekin, kretarren
ekimenez, baina gero mizenastarrak harrapaka
ari izan ziren Kretan, hango zibilizazioaren
distirak erakarrita. Nolanahi ere,harreman haien ondorioz, mizenastarrek
zibilizazio minoikoa beretu zuten, «minoizazio»
bat gertatu zen, bai alderdi materialei
dagokionez —apaindurazko objektu eta
teknika minoikoak mizenastarren lurraldean
eginak—, eta bai antolamenduari dagokionez,
horien artean aipagarria izanik idazkera
minoikoaren sistema grekera idazteko
erabili izana.
Mizeniko IIan, indartu baizik ez zen egin
Mizenasek kontinente aldean eta Egeo aldean
zuen aginpidea. 1425 inguruan zibilizazio
minoikoaren hiriburua, Knossos,
greziar mizenikoen esku zegoen, eta orduan
hasi zen kulturazko sinbiosi aldi bat, prozesu
hartan sartu nahi izan direlarik idazkeraren
hastapenak ere. Nolanahi ere, idazkera
zibilizazio mizenikoan ordurako sartuta egotea
garrantzi handiko gertaera izan zen, era
horretara lehen mailako tresna bat baitzuten
administrazioa antolatzeko eta merkataritza
noranahi hedatzeko.
Kretaren gainbeheraren ondoren, Mizenasen
nagusitasuna harrigarriro hasi zen hedatzen
Mediterraneo ekialde osoan barrenaK.a. XIV-XIII. mendeetan. Mizenasko
zeramika Troian, Sizilian eta Italian agertu
da; Mediterraneo ekialdeko kostaldea lantegi
mizenikoz josita zegoen (Mileto, Rodas,
Lizia, Panfilia, Zilizia eta Zipre), eta uste
izatekoa da bazirela auzo mizenikoak Ugariten
eta agian Naukratisen, hain zuzen ere
kultura semita eta egiptoarraren eta Mizenasko
mendebaleko kulturaren arteko elkargunea
izan ziren hirietan. Testu hititetan
aipatzen diren Ah7h7iyawa-k mizenastarren
hurbileko bizileku finkoren baten aipua dira
(ziur asko, Rodasko uhartean); Mizenasko
erregeak Asiria, Babilonia eta Egiptokoen
parekotzat zeuzkaten.
K.a. 1210 baino lehentxeago, oro har
uste baita urte hartan bukatu zela III B 2
azpialdi Mizenikoa, geldialdi gaitz batek jota
geratu zen Mizenasko greziarrek politikan
eta merkataritzan zuten aginpidea. Hain zuzen,
Mizeniko III A eta B aroetako zeramika
oparo aurkitu bazen Mediterraneo
ekialdeko kolonia mizenikoetan, eta zeramika
aztarna horiek era beretsukoak baziren
kultura mizenikoaren eremu osoan,
Mizeniko III C aroko zeramika aztarnak
haatik Greziatik kanpo oso bakan baizik ez
ziren aurkitu. Horrek badu zerikusia arkeologiari
esker jakin ahal izan den beste gertakari
garrantzi handiko batekin. Kontua da
Mizenasko eraikin handi bikain batzuk, harresietatik
kanpokoak eta III B aroko zeramika
motaz beteak, ustez nahita eragindako
suteak kiskali zituela, III C aroko zeramika
mota sortu baino lehen, eta aldi berean zeharo
hondatua gertatu zen baita ere Berbati-ko
buztingintza lantegien multzo handia.
Izan ere, Mizenasi eraso zioten, baina
gotorlekuak erasoari eutsi zion (III C aroko
zeramikaren garaian jendea bizi baitzen
gotorleku hartan). Mizenasek Mediterraneoko
kultura mizenikoko lekuekin zituen
harremanak ez bide ziren zeharo eten, Zipren
eta Zilizian aurkitu izan den zeramikak
frogatzen baitu, bertan egina izan edo ez,
bazter lurralde haietan arteak kontinenteko
artearen bilakaera bera izan zuela, eta, beraz,
Mizenasekiko harremanak ez zeudela
etenda. Aipatu beharra dago orobat Pilo hiria
ere urte haietan beretan antzeko arriskuan
egon zela, eta azkenean lur jo zuela, jauregia
suntsitu baitzuten. Aldi hartan Mizenasko
beste jauregi batzuk ere suntsitu zituzten
(besteak beste, Tebasko jauregi guztiz
bikaina). Arkeologoek ez dute erasotzaileen
aztarnarik aurkitu ordea. Bada hipotesi bat
K.a. 1200 urteko hondamen haiek klima
aldaketari egozten dizkiona, batetik, migrazio
handiak eragin omen baitzituen lurralde
hezeagoen bila (Akaia, orduan iritsi baitzuen
biztanle dentsitate handi samarra;
Maratoneko lautada, Atikaren ekialdean,
bata eta bestea mendebaleko haize hezeekjotzen zuten eremu batean zeuden), eta,
bestetik, lehorte handi batek gosetea ekarri
omen baitzuen, eta haren eraginez gizalde
gosetuek jauregietako aletegiei eraso omen
baitzieten. Baina aldi hartako lur geruzatan
aurkitu izan den polena aztertu ondoren,
garbi ikusi zen aldi hartako landareak ez
zegozkiola inongo klima aldaketari. Horrenbestez,
uste izatekoa da konkista bidezko
gerra eta itsasoz haraindiko merkataritza
oinarri zituen antolamendu politiko
(ez nahitaez erresuma bakar bat), sozial eta
ekonomiko hark erabateko hondamena izan
zuela 1200 urtearen inguruan “Itsasoko
Herriak” Mediterraneoan agertu zirenean,
baina ez da nahitaez zertan pentsaturik
Itsasoko Herri horiek Greziako penintsula
aldeko herri mizenikoei zuzenean eraso zietenik.
Greziarrek beren idazkera silabikoa
ahaztu zuten, administrazioan eta beren
merkataritza zentralizatuan erabilia zuten,
baina biak desagertuak ziren ordurako.
Kultura materialak, zeramika estiloen segidan
ikusten denez, ez zuen inongo aldaketa
bat-batekorik izan, eta horrek esan nahi
du ez zela gizatalde berrien sarraldirik izan.
Mundu mizenikoa batez ere barne prozesu
baten ondorioz desegin zen.
1100 urtearen inguruan, Burdinazko
Aroaren hasieran, astinaldi gaitzak izan ziren.
Sute handi batek suntsitu zituen Mizenasko
harresi barnean jauregia eta beste
eraikin batzuk; gertaera hori “Doriarren inbasiotzat”
ezagutzen den horri egotzi izan
zaio, baina nonbait hura ez zen berez inbasio
bat izan, barne matxinada bat baizik.
Greziar mizenikoek Mediterraneoan utzi
zuten hutsunea feniziarrek bete zuten, Libanoko
kostaldean bizilekua hartutako semita
kanaandarrek; haien portuetara iristen
ziren Asia barnetik zetozen merkatari karabanak.
Polisaren sorrera
Arkeologiak baieztu egin du “Doriarren
Inbasioak” Atenas sekula suntsitu ez zuelako
ustea, hango hilobietan antzeman daitezke
bai trantsizio aldiko zeramika eta bai
hilak errausteko ohitura berriaren aztarnak.
Zibilizazio mizenikoak behera egin zuenean,
hango printze eta goi mailako familia batzuek
ihes egin zuten, bai Ziprera, akeiarren
uhartea bihurtu zelarik, eta bai Asia
Txikiko leku batzuetara, ezagunak baitzituzten
Mizenasen zabalkunde garaiaz geroztik
(Mileto, Tarso, Yaso). Troian borrokatuak
ziren greziar heroiek edo haien semeek
sorturiko koloniei buruzko elezaharrek
emigrazio horien berri ematen dute, eta uste
hori arkeologiak indartua da.
Aginpide antolatu eta deszentralizatzailea
desagertu zenean, bizileku finkoek zeinek bere antolamendua egin zuten, hiri
bakoitzaren berezko mugen baitakoa. Bestalde,
hiriak elkarren kontra ziharduten, biztanleek
hirietako hormen babesa bilatzen
zuten, eta beraz landa aldea hustuz joan zen.
Tuzididek (I.5) bazekien gizakiek landan
barreiatutako herri txikietan hartu zutela
bizilekua hirigunean (poleis) baino lehenago,
baina gerta zitekeen lehenengo poleis
haiek greziarrek Asia Txikiko kostaldean
zituzten kolonietan sortuak izatea, migrazioak
lotura tradizionalak hautsi baitzituen,
eta, hirietako ingurunea latza eta gogorra
zenez, hiritarrek gizarte lotura berriak bilatu
baitzituzten. Jende multzo haien antolamendu
mota berri haiek Egeo itsasoko uharteetara
zabaldu ziren lehenik, eta Greziako
kontinente aldera gero.
Gizartean bizitzeko modu berri hark
tokiko abertzaletasun neurriz gorakoa, hiriko
gobernuan parte hartzea eta komunitatearen
defentsa zituen ezaugarri nagusiak;
hamabost mendez iraun zuen greziar zibilizazioan,
eta hari esker piztu zen panhelenismoaren
kontzientzia, hiri bakoitzaren
zokokeria gaindituko zuen erakunde bat
sortzeko ezintasuna alboraturik. Jentilizioen
sistema zaharra alde batera utzi zutenean,
gizarte berri haiek gizarte talde jakinetanjoan ziren bereizten, eta elkarren lehian ari
izan ziren aginpidea nork hartuko, erregeen
kaltetan. Eskulangileen garrantzia gero eta
handiagoa izan zen; merkatari aberastuen
klase berri bat ere sortu zen, elkar hartu
zuten aristokratekin, eta bat egite horrek
ekarri zuen unibertso berri sakabanatu horretako
monarkia gehienen amaiera.
Aldi Iluna
K.a. XI. mendean Lefkandi, Perati, Asine
eta Epidauro Limerako kostaldeko bizilekuak,
aurreko mendean sortuak, hutsik
geratu ziren. Zibilizazio mizenikoak galdua
zuen aurreko garaietako ospea, eta haren
sormenezko bultzada gainbeheran egon zen
luzaroan, harik eta handik bi mendera berpiztu
zen arte, eta aro klasikoko “Greziar
Mirariaren” oinarriak jarri zituen arte. K.a.
XI. mendearen eta VIII. mendearen arteko
bitarte nahasiari “Aldi Iluna” esaten zaio, eta
batzuek “Homeroren mundua” ere esaten
diote, Homero baita garai horretako informazio
iturri nagusietako bat. Idazkera mizenikoa
galdu izanak dokumentazio hutsune
bat utzi zuen, harik eta mizenastarrek
alfabetoa beretu zuten arte eta VIII. mendeko lehenengo idazkunak aurkitu ziren
arte. Arkeologiak ematen dituen datuez
bestalde (burdinaren erabilera zabaltzea,
gorpuak errausteko ohitura nagusitzea
ehorzketetan, zangarteka zaldiz ibiltzeko teknika
berezia), greziar tradizioak berak eta
grekerazko dialektoen azterketak, eta Homerok
eta Hesiodok eskaintzen duten ikuspegia
dira garai hartako historiaren berri jakiteko
iturri bakarrak. Tradizioak garai enigmatiko
hartan kokatu izan ditu I. milurtekoko
dialektoen mapa eratu zuten hurrenez-hurreneko
inbasioak. Nolanahi ere,
akeiarren, eoliarren eta doriarren bata bestearen
ondorengo hiru migrazioen eredu
hori auzitan jarria dute historialariek, dialektoen
zatikatzea nahiko berria baita.
Homero eta bere mundua
Schliemannek Mizenasen, Tirinton eta
Troian egin zituen indusketek frogatu zutenez,
Homerok Iliadan akeiar heroiek
Troiako gerran egin zituzten balentriak
kontatzen zituenean, garrantzi handiko gertaera
historiko bat ari zen aipatzen, zeharka
bada ere. II. Kantuko 487-760 neurtitzetan
poetak, Musen laguntzaz, banan-banan
aipatzen ditu gudu hartan borrokatu
ziren akeiar ontziak, bai haien buruzagiak
eta zein zer eskualdekoa zen ere bai. “Ontzien
Katalogo” horrek erakusten du Troiaren
kontra matxinatu zen Grezia hura lurraldez
eta politikaz nola zegoen antolatua,
baina deskribapen hori Mizenasko
garaiari dagokion edo Homeroren beraren
garaiari, hori ebatzi gabeko polemika da
oraindik. Funtsean Grezia mizenikoaren
lurraldeen aipamena badirudi ere Troiako
gerraren historiarekin eta akeiarren gertaerekin
batera ahoz transmititua, ez da, itxuraz,
Mizenasko herritaren bizilekuen zerrenda
zehatza, aitzitik Homeroren munduaren
xehetasun askoren berri ematen du,
aipatzen dituen lekuak ez baitzuten Mizenasen
garaian garrantzi handirik izan, baina
bai hurrengo mendeetan.
Tradizio onartuenaren arabera, Homero,
greziar olerkari epikoetan nagusia, Esmirnakoa
zen —Asia Txikia—, eta K.a. VIII.. endean bizi izan zen. Hark idatziak omen
diren Iliada eta Odisea olerki ospetsuek
akeiarren gerrak deskribatzen dituzte (Akileren
“sumina”), eta itsasoan eta lehorrean
izan zituzten abenturak ere bai (Uliseren
“itzulera”). Arkeologiazko indusketek zalantza
asko argitu dituzte, eta lagungarriak
izan dira Homeroren deskribapenak ulertzeko
eta haiei bizitasun eta indar gehiago
emateko. Homeroren munduan historia nahasketa
handi bat dago, aztertzen oso zaila
dena, eta olerkiak berak ahoz ontzeko
teknikak hartaratutakoa.