Gizarte jakintza»Gizarte gaiak
Mugimendu nazionalistak
Nazionalismoak gizarte mugimendu gisa
Mugimendu nazionalistak erdigunea-periferia
gatazkatik sortutakoak dira. Rokkanek
dio, gatazka hori definitzerakoan, Modernitatea
zeharkatzen duen Industria eta
Nazio Iraultza bikoitzak sorrarazitako lau
banaketa edo "cleavage" handietako bat
dela gatazka hori (beste hirurak honako
hauek dira: daukatenen eta langileen artekoa,
nekazari gizartearen eta hiri gizartearen
artekoa, eta Elizaren eta Estatuaren artekoa).
Nazio Iraultzak Eliza-Estatua gatazka
agerrarazten du funtzioen ardatzean,
gizarte katolikoetan aurrez aurre baitaude
biak hezkuntza sistemaren kontrola dela eta,
eta erdigunea-periferia gatazka sorrarazten
du lurralde ardatzean, gizatalde jakin batzuk
nazionalizazio prozesu orokorretik baztertuta
daudenean.
Periferiak erdiguneari kontrajartzen dion
erreakzioa mimetikoa da: azter ditzagun,
bada, erdigunearen funtzio edo betekizunak.
Hasieran, Estatuaren erdiguneak,
hainbat ekonomia, politika eta kultura betekizunen
bidez, Gizarte eta Erkidego Nazionalak
eraikitzen ditu. Gizarte Nazionala
merkatu bateratua eta Administrazio eraginkorra
sortzearen ondorio da, masak denentzako
irakaskuntza derrigorrezkoaren
bidez politikoki gizarteratzearen ondorio,
eta sufragio unibertsala eta beste mekanismo
politiko batzuen bidez integratzearen
ondorio. Erkidego Nazionala, berriz, hiritarrak
Estatuari leial izatea bultzatzen duen
eta haiengan Nazioaren zati direlako sentipena
sorrarazten duen kultura politikoaren
emaitza da.
Baina Estatuaren naziogintzak hasieratik
bertatik baztertzen ditu hainbat talde
etniko, hizkuntzazko edo erlijioso, Estatua
historikoki eraiki zuen talde nagusiarenbestelakoak izaki. Taldeoi galarazi egiten
zaie ondasun kultural, politiko eta, inoiz,
ekonomikoetara baldintza berdinetan iristea,
Estatuak banatzen baititu. Batzuetan,
taldeok pasibo irauten dute. Beste batzuetan,
ordea, erreakzionatu egiten dute, beren
hizkuntzaren, erlijioaren eta kulturaren
alde hasieran, eta bizi diren lurraldearen
nolabaiteko instituzionalizazio politikoa aldarrikatuz
geroago. Hortik aurrerako prozesuan
zehar, mugimendu etniko-nazionalek,
erdigunearen mimesi antagonikoaren
bitartez, kontrara imitatzen dute aurkako
duten Estatu-Nazioaren zeregin bikoitza:
Gizarte Nazionala eraikitzea –beren ekonomi
barrutiaren koherentzia, hizkuntza eta
kultura ondarea gorde eta babestuko duten
instituzioak, lurraldearen gainean nolabaiteko
kontrol politikoa izateko bidea
ematen diotenak–; eta Erkidego Nazional
bat sortzea bere nortasun kolektiboa sortzearen
bidez. Horrek beste nazionalismoen
ispilu bihurtzen ditu nazionalismo periferiko
horiek.
Erkidegoaren mimesia diskurtsuaren
bidez gauzatzen da batez ere; horregatik da
beharrezko erkidego hori taxutuko duten
elite ideologiko nazionalistak izatea. Diskurtso
horrek akulturazio negatibo disoziatiboaren
ildotik jotzen du, hots, estatu-nazioko
kultura nagusiaren kontra berariaz
doazen kultura konplexuak eratzetik (Devereux).
Nazionalismoak dira "mugimendua/erkidegoa"
delakoaren formarik burutuena.
Alde horretatik, osozko gertaerak dira, heldutasunera
iritsitakoan ekintza kolektiboaren
era guztiak hartzen dituzte beren baitan,
eta, asmoz nahiz egitez, eraketa-forma
guztiak dauzkate: ez-instituzionala –gizarte
mugimenduak–, instituzionala –alderdiak,
sindikatuak, presio taldeak–, klandestinoa
–talde armatuak–; baita talde adierazpide
guztiak ere: konbentzionala, ez-konbentzionala,
eta honen baitan gatazkarena –desobedientzia
zibila, kale agerraldiak, bortizkeria
politikoa...–.
Erdiguneko eta periferiako nazionalismoak
Estatu-Nazioak, irakaskuntza sistemaren
bitartez bereziki, nazio kultura osatzen duten
balio, arau eta sinboloak kohesionatzen
ditu, zentzu zabalean; zentzu hertsian, berriz,
beren zilegitasun politikoaren oinarriak
sustraitzen dizkie hiritarrei. Naziogintza horrek,
berez, ez du gizarte mugimenduaren
itxurarik: gizarte mugimenduak kideen partaidetza
aktiboa eskatzen du kideek berek
osatu eta birnegoziatutako talde nortasun
batean; Estatuak burututako hiritarren sozializazio
nazionalak, aldiz, borondatezko
partaidetza horretatik at jarduten du. Aitzitik,
nazionalismo periferikoetan partaidetza
indibiduala eragiten duten faktoreek mugimendu
izaera nabarmena izan ohi dute ia
beti.
Baina ez litzateke zuzena honako ondorio
hau ateratzea, alegia, "kultura" nazionalismo
periferikoak bakarrik direla gizarte mugimenduak,
eta Estatu nazionalismo "politikoek"
ez dutela horretatik ezer. Frantziako«Nazionalismoa izpirituaren egoera bat da
ezer baino lehen, Frantziako iraultzaz gero
gizadian gero eta gehiago zabaldu den jarrera
kontziente bat.
Taldearen kontzientzia sekula ez da esklusiboa.
Gizonak talde desberdinetako kideak
dira aldi berean. Zenbat eta konplexuagoa
izan zibilizazioa, orduan eta talde gehiagotako
partaide dira. Eta taldeak ez dira finkoak.
Mugak aldatu egiten dira eta garrantzia ere
ez dute beti berdina izaten. Taldearen kontzientzia
mota askotariko eta sarritan antagoniko
horietan, beste guztien gainetiko taldetzat
hartu ohi da bat, eta beraz goreneko
horri eskaintzen dio gizonak leialtasun gehien,
gatazka gertatuz gero.
Historian zehar eta zibilizazio desberdinetan
badira erabateko leialtasuna eskaini zaien
zenbait talde. Frantziako iraultzarekin hasten
den gaur egungo historiako aldiaren ezaugarrietako
bat da garai horretan, eta garai
horretan bakarrik, erabateko leialtasuna eskatzen
ziola nazioak gizonari, gizon guztiak, eta
ez banako edo klase batzuk soilik, zirela leialtasun
komun horretara erakarriak eta zibilizazio
guztiak (ordu arte zein bere bidetik joan
ziren arren, eta elkarren oso desberdin ziren
arren) nazionalismoa osatzen duen taldearen
goreneko kontzientzia osatzen duen nazionalismo
horren menpe gelditzen direla gero
eta gehiago.»
Hans Kohn, «Nazionalismoaren historia». Fondo de
Cultura Económica, 1949.Iraultza da esandakoaren adibide egokia. Berak
sortu zuen Nazio Politikoaren eredua, Ilustrazioko
joera arrazionalisten ideiak jasota:
Locke-k egituratutako joera liberalak, indibidualista
eta ordezkaritzazkoa, askatasunean
eta jabetzan oinarritua; eta jatorrian Rousseau
duen joera demokratikoak, zeinaren arabera
soberanoa taldea baita, hots, "borondate
orokorra". Hala eta guztiz ere, Erregimen
Zaharraren kontrako borrokan gizarte mugimendu
izaera nabarmena izan zuen. Nazioaren
ideia izugarri indartu zen, eta horri
esker sakrifiziorik handienak eskatu zizkien
"citoyen"ei, beren bizia barne, nazio burujabetza
"etsaiaren" kontra defendatu beharra
izan zenean: Iraultzaren lehen faseetan barne
etsaia zen, eta hein batean irudimenezkoa
–"tirano" monarkikoa–; gerora, berriz, kanpoko
etsaia eta bene-benetakoa, armadak
kanpoan gerrari ekin zionean. Marseillesaren
ahapaldiek zorrotz islatzen dute higikunde
izaera duen nortasunaren ezinegon hori.
Alderantziz, gaur egungo estatu konplexuetan,
boterearen lurralde banaketa
denean, eta instituzio deszentralizatuak
nazionalismo periferiko jakin batzuek gobernatzen
dituztenean, lurraldeko gobernu
horiek hasitako "tokiko" sozializazio prozesuei
erantzuten diete, mugak muga, Estatu-Nazioak
maila zabalagoan hasitakoei.
Nortasun alderdia: nortasuna eta ideologia
Analisirako, zein bere aldetik aztertuko
ditugu nazionalismo periferikoen nortasun
alderdia (edo nortasun eta ideologiarena)
eta alderdi instrumentala (edo eraketari
dagokiona), baliabideak erabiltzean oinarritua
eta aukera politikoaren egiturak baldintzatua.
Dena den, bi alderdiok bereiztezinak
dira errealitateko mugimendu nazionalistetan.
Mugimendu nazionalen nortasun alderdia
aztertzeko, hiru erregistro bereizten dira:
nortasunari berari dagokiona; ideologikoa;
eta zilegitze politikoari dagokiona.• Nortasunari dagokion erregistroa honetan
datza: taldekoa izateko sentimenduan
eta nortasun ezaugarriak hautatzeko
jardueran: nortasun ezaugarriok
espazialak (taldea lurralde etniko batekin
erlazionatzen dutenak), denborazkoak
(taldeak denboran irauten
duela adierazten dutenak, natibista edo
utopikoak) eta kultura ezaugarriak
(besteak beste, hizkuntza etnikoa eta
taldearen erlijio historikoa ondaretzat
hartzen dituztenak, bereziak badira).«Nazio burokraziak lurraldekako oposizioa
eragin zuen hasieran. Lehengo kontramobilizazioek
nazioaren, federazioaren
eta inperioaren lurralde batasuna arriskuan
jarri zuten. Norvegiako eta Suediako nekazarien
mobilizazioak batasuna galarazi zuen;
Habsburgoko herri zapalduen mobilizazioak
inperioa desegin zuen; irlandar katolikoen
mobilizazioak gerra zibila eta bereizketa ekarri
zuen.
Mobilizazioaren lehenengo urratsek ez
dute kasu guztietan etena eragin, baina beti
utzi izan dute lurraldetasun-kultura alorreko
gatazkaren aztarnarik: katalan-euskaldungaztelar
oposizioa Espainian, flandriarren eta
waloniarren arteko gatazka Belgikan, eta
ingeles-frantses bereizketa Kanadan. Mobilizazioa
zabaldu den estatu horietako bereizketa
lerroak sendotzea edo ahultzea
aztergai dago oraindik. Suitzako etnia-erlijioen
arteko zatiketa, Finlandiako eta Norvegiako
hizkuntzari buruzko garazkak askoz
ere soilagoak izan dira azkenaldian Belgikan
areagotu den flandriar-frankofono arteko
gatazka baino, edo Quebec-en eta Kanadako
gainerako probintzia ingeles hiztunen artekoa
baino.
Talde horien aldaketak aztertzeko, egokia
litzateke lau bereizketa lerro kritiko bereiztea.
Bi bereizketa iraultza nazional dei daitekeenaren
zuzeneko ondorio dira: nazioak
eraikitzen duen kultura zentralaren eta etnia,
hizkuntza edo erlijio desberdineko probintzietako
eta periferietako herri zapalduen
erresistentzia gero eta nabarmenagoaren arteko
gatazka, estatu-nazio zentralizatzaile,
erregulatzaile, mobilizatzailearen eta elizaren
pribilejio korporatibo historikoen arteko
gatazka.»
Stein Rokkan, «Zatiketa egiturak, alderdi sistemak
eta hauteskunde lerrokadurak», zenbait egilek
egindako «Zientzia politikoko hamar testu oinarrizko»
obran, Ariel, 1992• Erregistro ideologikoa, identitarioarekin
bat egina praktikan, honako honetan
datza: filosofiak eta teoriak
–sakonak edo azalekoak, berdin dio–
taldearen helburuetarako erabiltzean.
• Hirugarren erregistroak –zilegitasun
politikoaren mailari dagokionak– Estatu-Nazioak
martxan jarritako legitimazio
mekanismoak mimetizatzen ditu
(arrazionalak, identifikazioan edo
sakralizazioan oinarrituak), eta harekiko
leuntasunaren edo gogortasunaren
zenbatekoa zehazten du.Fase politikora pasatutakoan, mugimendu
etniko-nazionala erdiguneari –eta agian
beste talde etniko batzuei– bere helburu
politikoak inposatzeko borrokatzen da, eta,ondorioz, asaldura eta masa mobilizazio
lanei ekiten die. Mugimendu nazionalistak
ideologiak behar ditu orain, kultura politiko
ororen elementu dinamikoa. Baina
ideologiak gizarte zatiketarako faktore ere
badirenez, maiz hasieran bateratua zen
erreakzio periferikoa hautsi egiten da eta
hainbat mugimendu nazional sortzen da,
alderdi politikoetan antolatuta edo antolatu
gabe.Nazionalismoen alderdi sinboliko-kulturalak
–eta horrek balio du bai erdiguneko
nazionalismoentzat eta bai periferiako
nazionalismoentzat– oso ideologia desberdinen
bilgune bihurtzen ditu. Bateratze lan
horien bizkarrezurra diren Mendebaldeko
hiru ideologia nazional handiak honako
hauetan daude oinarrituta, hurrenez hurren:
nazio politiko-juridikoan, kultura nazioan
eta nazio politiko-hautazkoan (denak
ere Frantziaren eta Alemaniaren artean
Frantziako Iraultzatik II. Mundu Gerra bitartean
izandako aurkakotasunetatik sortuak).• Subiranotasuna erregearen pertsonatik
sinbolikoki hiritarren multzora aldatzen
denean (halaxe gertatzen da
XVIII. mende hondarreko Frantzia
iraultzailean), "nazio politiko-juridikoa"
hiritarrek Estatuarekin eta beronen
lurraldearekin duten loturaren
sinbolo da, eta "herriaren" ordezkariengan
hezurmamituriko subiranotasun
kolektiboaren adierazpide.
•"Kulturazko nazioa" ideia germaniar
eremuan sortua da, horrek ez baitzeukan
ez batasun politikorik ez lurraldezkorik.
Herder-ek Volkgeist ("herri
izpiritua") delakoaz zuen ideian du
jatorria: ahaidetasun etnikotik sortutako
sentimendu eta ohiturazko erkidegoa,
modu organikoan garatua eta
biztanleria jakin baten hizkuntzan oinarritua,
baita zenbait instituzio, sineste
eta tradiziori zaien begirunean ere.
•"Nazio politiko-hautazko" kontzeptua
Renan-ek eratu zuen Alemaniak
Frantzia garaitu zuenean: alemaniarrek
beretutako Alsazia eta Lorenako lurraldeek,
jadanik Frantziaren parte ez izan
arren, eta (Alsaziaren kasuan) hizkuntzaz
germaniarrak izan arren, frantses
diraute hala ere beren biztanleek hala
hautatu dutelako. Ideia horrek bat egiten
du orainaldiko eta iraganeko belaunaldien
plebiszituaren ideiarekin.Baina hiru ikusmolde horiek eredu idealak
dira, bakartuta edo huts-hutsik oso gutxitan
agertzen direnak; nazionalismo errealek
hiru makroideologia horiek konbinatzen
dituzte, gehienetan hiruretako bat
gailendu ohi bada ere.
Alderdi instrumentala: antolamendua eta nazioarteko testuingurua
Logika instrumental-arrazionala sendotu
egin zen mugimendu periferikoetan:
hizkuntzaren eta kulturaren aldeko lehen
fasearen ondoren, desberdintasunak instituzionalizatzea
aldarrikatu zutenean. Erdigunearekiko
gatazka Estatuko instituzioetarako
irispidean edota instituzioon ordez
beste batzuk sortzean zentratu zen. Mugimenduak
kontrolatu nahi dituzten instituzioek,
batzuek taldearen ezaugarri etnikokulturalei
buruzkoak izan behar dute –komukikabideak,
hezkuntza...–; beste batzuek
talde etnikoa botere ekonomikora eta politikora
iristeko bidea eman behar dute,
horiek gabe oso zaila bailitzateke lehenek
irautea. Instituzio politikoak Estatuko
Konstituzioaren eskumena izan ohi dira, eta
Konstituzioa "botere etnikoaren mapa"
bilakatzen da horrela, eztabaidagai eta,
inoiz, hura aldatzeko joeren joko eremu
(Roessing).
Instituzionalizatutakoan, mugimendu
nazionalista presio talde gisa, alderdi politiko
bakar gisa, alderdi sistema gisa antolatzen
da; batzuetan, baita talde armatu gisa
ere... Horrela antolatutako mugimenduak
hasierako kultura faseko baliabide berberak
jartzen ditu abian: finantzetakoak, militante
kopurua, buruzagien gaitasuna, informazioa
eta harreman sarea, borrokarako
gogoa, irudia..., baina oraingo honetan bere
helburu instituzionalen esanetara.
Abian jarritako baliabideen indarra eta
norabidea, bai eta antolamendu egitura ere,
mugimendu nazionaleko eliteen eginkizuna
dira, baina aukera politikoaren egiturak
baldintzatzen ditu, eta hau, berriz, erdiguneko
eliteen mende dago hein handi batean.
Aukera politikoaren egitura, formalki,
Estatuak desberdintasun etniko-nazionalari
buruz duen politikan agertu ohi da: integratzeko,
ezabatzeko edo egokitzeko asmoz
joka dezake; informalki, berriz, Estatuko
eliteek aldarrikapen nazionalistei buruz
duten jarrera leunagotik edo gogorragotik
sortzen da, bai eta alderdi sistemek Estatu
mailan eta lurraldekoan ageri dituzten haustura
lerroetatik ere.
Fase instrumental-arrazional horretantxe
agertzen dute mugimendu nazionalista periferikoek
muga etnikoak gainditzeko eta
lurraldeko hiritar guztiak beren aldarrikapenetara
erakartzeko interesa (nahiz eta ez
eduki oinarrizko taldearen ezaugarri etnikoak);
errazagoa da hori ideologia unibertsalistak edo klasekoak erabiltzen badituzte.
Nazionalismo periferikoak, beraz, ez dira
kultural hutsak; hautazkoak ere izan daitezke,
erdigunekoak bezala. Kulturazko nazionalismoen
bezeria etniko-partikularra zen;
hautazko nazionalismoena, berriz, lurraldeko-nazionala.
Alderdi antolamendua orokortu egin zen
sufragio unibertsala indarrean sartu ondoren,
masen partaidetza politikoaren fasean;
eta bere goren gradura iristen da estatu
konposatuetan, lurraldeko botere organoetara
iristeko tresna gisa. Batzuetan, alderdi
nazionalisten sistema bat agertu ohi da, non
batzuk sistemaren aldeko eta beste batzuk
kontrako baitira.
Nazioarteko testuinguruak, azkenik,
garrantzi handia du erdigunea-periferia gatazken
sorreran eta bilakaeran. Estatuen
eraikuntzaren hasierako faseak erabaki zuen
zein talde etniko izango ziren erdigune eta
zein periferia, eta monarkien eta inperioen
gerrek, akordioek, zabalkundeek eta uzkurtzeek
eratutako gudu zelaian jokatu zen.
Faktore nazioarteko, ekonomiko, politiko
eta militarrek erabaki dituzte, estatu-nazioen
eraikuntzaren garaian, gatazka hauen
hurrenez hurreneko faseak, bai eta eskualde
geo-politikoetan nola banatu diren ere:Mendebaldea, Ekialdeko Europa, Hirugarren
Mundua, herrialde islamdarrak,
Latinamerika... Nazioarteko testuinguruak
erabakitzen du ia beti, azken buruan, aldarrikapen
periferikoen bideragarritasuna,
aldarrikapenok autodeterminazioaren edo
independentziaren alde agertzen direnean.
Nazionalismo zentralistak
Estatu-nazioek lehen fasean eraikitzen
dituzten nazionalismo berdintzaile "normalizatuekin"
batera, erreakziozko beste nazionalismo
batzuk sor daitezke erdigunean
mobilizazio nazionalista periferikoen aurrean;
nazionalismo zentralista horiek hiru
fasetan osatu ohi dute beren erreakzio zikloa.
Erreakzio antiperiferikoa ez dute eragile
bakarra; horrez gainera, erdigunearen
defentsa funtzionala izan daiteke, edo ez.
Nazionalismo zentralista "funtzionalak" beren
erdigunea eraikitzeari kontrajartzen
zaizkion hainbat oztoporen aurrean jarrera
gogorra hartzetik sortu ohi dira; sortu
ohi dira, halaber, klase borroka edo estatuak
nazioartean jasandako iraina eta gisahorretako aldagaien aurrean duten erreakziotik.
Estatu nazionalismo "disfuntzionalak",
berriz, erdigunea eraikitzen laguntzen
ez dutenak dira; mota horretakoak dira
nazionalismo landazaleak eta arrazistak.
Azkenik, nazionalismo anti-periferikoak,
periferiaren erreakzioa imitatzen baitute
kontrara, Estatu mailakoak izan daitezke;
edo Estatuko lurralde jakin batzuetara
muga daitezke, zentralismo lokal gisa, edo
periferiaren periferiek haren kontra egindako
mobilizazio gisa, lehen periferia erdigune
baita hauentzat.• Nazionalismo "landazaleak" baserri giroko
bizimoduaren idealizatzaile dira,
hori jotzen baitute nazioaren esentziatzat,
eta XIX. mendearen bigarren erdian
agertu ziren, Industria Iraultzak
berekin zekarren mundu tradizionalaren
(lege zaharraren) ezerezteari
jauntxoek egindako errefusaren baitan.
Elite modernotzaile kapitalisten gorakadaren
eta langile mugimenduko
erakundeak sendotzearen kontra
erreakzionatzen dute, haren nagusitasunaren
azkena iragartzen baitute.
• Talde etnikoak bat-batean elkarrekin
harremanetan jartzeak erreakzio etnozentrikoak
sorrarazten ditu. Etnozentrismoa
ideologizatzen denean, nazionalismo
arrazista bihurtzen da, estatu
bateko biztanleriaren borrokarako
arma, kanpoko ekarpenen kontra.
"Arraza" kontzeptu estereotipikoa talde
adierazpen hutsa da, eta bereizi
egiten du gizatalde bat bere marka
biologikoa emanez hari. Marka hori
dutenek gutxiengoak osatu ohi dituzte
beti, eta soziologikoki mendekotasun
egoeran egoten dira; arrazistak bere
mesedetan aldarrikatzen du izadia,
honek talde bakoitzaren desberdintasunak
erabatekoak direla bermatzen
duelakoan, eta ez dagoela kultura batetik
bestera pasatzerik, hots, bien artean
halako hesi natural bat dagoela
(Gillaumin).
• Estatu-Nazioak estigmaren eta
estereotipoen bidez erreakzionatu ohi
du ia beti periferiaren erreakzioaren
kontra; hura mehatxugarri ageri bada,
Estatu-Nazioak nazionalismo zentralistak
agerraraz ditzake, Estatu osoan
edo presio nazionalista periferikoaren
mende dauden lurraldeetan. Azken
kasu honetan, periferiaren periferietako
nazionalismoek Estatuko erdigunearekin
bat egiten dute beren arerio
komunaren kontra borrokatzeko, dela
instituzioetatik kanpo edukitzeko, dela
haren hegemonia instituzionalari aurre
egiteko.
Indarkeria periferiako eta erdiguneko nazionalismoetan
Nortasun nazionalista berriaren eraketan
indarkeria agertzen denean, areagotu
egiten da lagunen eta etsaien arteko banalerroa,
eta bitariko egoera nabarmentzen da,
denek beren aldea aukeratu beharra daukatelako.
Hainbat ideologia mota bereiz daitezke
indarkeriazko nazionalismoek dakartzatenen
artean, leninismo abangoardistaren eta
Hirugarren Munduko askapen borroken
ideologien arteko konbinazioen ondorio:
maoismoa, gebarismoa, Fanon-en pentsabidea
Aljeriako iraultzaz, eta latinamerikar
gerrilen teoriko diren Guillén eta Marighela-renak,
adibidez.
Mendebaldean gizarte mugimendu berriak
agertzeak, industria gizartetik industriondoko
gizarterako iragaitzan, eragina du
nazionalismo horietan. Hala aipatu gizarte
mugimenduak nola indarkeriazko nazionalismoak
nortasun ezinegon indartsuan ageri
ohi dira: batzuetako eta besteetako gizarte
subjektua ez da klasekoa edo estatala,
baizik eta baztertua, batzuetan bazterketa
guneetara jaurtia, eta tokian tokikoa.
Baina mugimendu horiek ez dira indarzaleak;
batzuk, hala nola bakezaleak eta
antimilitaristak, argi eta garbi daude indarra
erabiltzearen kontra. Nazionalismo indarzaleek
erabiltzen dituztenean, hortaz,
bigarren graduko diskurtsuaren bitartez erabiltzen
dituzte, esanahi nazional erradikaldu
bat erantsiz: aberri lurraren defentsa,
ekologismoaren kasuan; Estatuaren aparatu
zapaltzailearen kontrako borroka, bakezaleen
eta antimilitaristen kasuan; Estatu
patriarkal autoritarioaren kondena, feminismoaren
kasuan. Mugimendu horien balioak,
beraz, globalizatu egiten dira, eta Estatua-abangoardia
armatua gatazka nagusiaren
mende jartzen.
Nazionalismo periferiko indarzaleek
badute ispilu izaera bat ere. Baina hauek
Estatu-Nazioarekiko duten mimesia eta ezindarzaleena
desberdinak dira beren erradikaltasunaren
eta norainokoaren aldetik:
ez-indarzaleek Erkidego Nazionala besterik
ez dute mimetizatzen –eta batzuetan Gizarte
Nazionala–; nazionalismo indarzaleek, aldiz,
Estatuak indarra erabiltzeko zilegitzeari
kontra egiten diotenez, indarkeriaren erdigune
monopolizatzaile den aldetik mimetizatzen
dute Estatua. Bere fase helduan,
Estatuaren eta Nazioaren mimesi bikoitzak
egitura bikoitza eraikitzera eramaten ditu,
batetik kontra-estatu gisa antolatutako taldearmatua eta bestetik talde hori zilegitzeko
erkidego zibila, kontra-nazio gisa.
Mugimenduak zilegitasun erkidegoa
antolatzen du, eta bera ere bere osoan antolatzen
da, hierarkikoki eratutako hiru
mailatan: talde armatua (edo talde-estatua)
abangoardia eztabaidaezin gisa; horrek
kontrolatutako gizarte mugimendu erradikalduak;
eta alderdi politikoa(k).
Ildo horretatik beste zentralismo mota
bat sortzen da, Estatuko nazionalismo antiterroristena.
Hauek pluralismoa, bakezaletasuna
eta humanismoa azpimarratzen dituzte
balio gisa, eta nazionalismo periferiko
indarzaleen balioei kontrajartzen dizkiete.
Orobat, arrazionaltzat hartzen dituzte Gobernuak
gizarte, informazio, polizia eta
nazioarteko mailan eta maila judizialean
ematen dituen erantzun antiterroristak.
Baina Estatuaren diskurtso arautzaileak
eraginkortasuna eta legezkotasuna konbinatzea
azpimarratu arren, hainbat faktorek
bultzatzen dute bata eta bestea bereiztera.
Erantzun korporatiboek eta epe laburrean
eraginkortasuna atera nahiak legezkotasunaren
mugei muzin egitera bultzatzen du
borroka antiterrorista. Estatu-Nazioko gizartearen
bitasun etsaituak, terrorismoaren
astindua jasaten baitu, bigarren graduko
zilegitasun batez estaltzen du haustura hori,
eta esplizituki berorren alde azaldu gabe
ere, bistakoa dena ukatuz eta esan gabeko
onespenez blaitutako isiltasun gisa agertu
ohi da.