Artea»Barrokoa

Herbehereetako pintura I : Holandako eskola eta Frans Hals

Flandriako margolaritzan ez bezala, Rubensen itzal neurriz gainekoak beste margolari guztien lana lausotu baitzuen han, maisu eta estilo asko eta askotarikoak sortu ziren Holandan, eta garrantzi handiko eskola izan zen barrokoaren baitan bildu ziren joeren artean. Frans Hals izan zen Holandan sortu ziren maisuen aitzindarietako bat.

Holandako eskola

Holandak oso lotura estuak zituen Flandriarekin, kulturaren aldetik batez ere, baina garai hartan Holandako artegintzak indar berezia hartu zuen, hainhat arrazoi zirela-eta . Flandrian ez hezala, hango artea Anberesen inguruan baitzegoen bildua, Holanclan eskola asko loratu zen, bai Amsterdamen, hura baitzen merkataritzari zegokionez hiriburua, eta bai Haarlem-en, Utrecht-en, Leyclen-en, Delft-en eta beste hiri batzuetan ere. Holandak bazuen heste berezitasun bat biztanleriaren eta erlijioaren alcletik : merkatariak, nekazariak eta itsasgizonak ziren gehienak, eta protestantismoa zen erlijio ofiziala ; hango artistek ez zuten izan herrialdekatolikoetan ohi zenez estatuaren eta elizaren artelan eskaririk, eta mugatuago zeuden beraz irabazpideen aldetik herrialde katoliko horietako artistak baino. Udalbatzak eta beste hiri-bazkun batzuk artelanak erosten eta artistak babesten saiatzen baziren ere, traka eta muga handiak zituzten, eta arte bilclumagileak izan ziren, horrenbestez, margolarien irabazpide nagusia.

Zer-nolako horiek ez ziren berriak, haina haien ondorioak ez ziren bete-betean 1600 urtea pasa arte nabaritu. Artelanen eskariak gora egin zuen herrialde osoan, artelanen bilcluma egiteko zaletasun ohi ez bezalako baten eraginez. Artelanak ez bakarrik erosten ziren, salerosi ere egiten ziren, eta salerosketa hori ez bakarrik goi mailako jendearen esku zegoen, orobat zegokion maila aski apaleko jendeari ere, garai hartako lekukotasun idatzi batzuek cliotenez. Hala, koadroak salgai bihurtu ziren, eta haien salerosketa eskaintzaren eta eskariaren legeetara makurtua zen. Ez ziren gutxi erosle jakin batentzat margorlr ordez artelanen merkatuan saltzeko margotzen zuten margolariak. XVII. mendearen erdialdean Holandan izan zen arte hildumarako eta salerosketarako lehia hark artistak ugaritzea ekarri zuen, eta asko eta asko irabazpide hutsez ari izan baziren ere, nolabaiteko artelanak eginez, beste askok maila bikaina eta are batzuek gorengo maila iritsi zuten, halako moduan non aclitu batzuentzat loraldi hura ezin baitaiteke Berpizkundearen hasieran Florentzian bizi izan zenarekin baizik konparatu. Egoera hartan bizi eta lan egin zuten beraz Hals, Leyster, Steen, Uermeer, Rembrandt eta sona handiko heste margolari askok.

Estilo barrokoa bi bide nagusitatik iritsi zen Holandara : Anberesetik, Rubensen bidez, eta Erromatik, Caravaggioren eta haren jarraitzaileen bidez. Pintore holandes gehienak Erroman egonak izan ez baziren ere, XVII. mendearen hasierako pintore batzuek egin zuten egonaldirik Erroman, Utrechtekoek bereziki, katolikotasunak erro sakonak zituen hiria izaki hain zuzen. Beraz, halako eskola berezi bat sortu zen Utrechten ; ez zuen, ordea, artista handirik eman, Hendrick Terbrugghhen (1588-1629) izanik haien artean nabarmenena, baina eragin handia izan zuen mende hartan barrokoak Holanclan izan zuen goraldian, haien bidez zabaldu baitzen Caravaggioren estiloa beste artista holandesen artean.

Frans Hats

Frans Hals (Anberes, 1580/1585-Haarlem, 1666), erretratugilea izan zen soilsoilik, eta Haarlemen eman zuen bizitza osoa. Hango museoan gordetzen dira gaur egun haren lanik garrantzitsuenak.

Ez dakigu gauza handirik Halsen bizitzaz . Zer urtetan jaio zen ziur jakiterik ez badago ere, gauza ziurra da 1591rako haren familiak Haarlemen bizilekua hartua zuela, haren anaia han bataiatu baitzuten urte hartan. 1600-1603an Karel Van Mander pintore italiar kutsukoaren eta manieristaren ikasle izan zen, haina ez dirudi eragin handiegirik izan zuenik Halsengan.

1610 ingurukoak aira Frans Halsenen lehenengo margolan ezagunak ; ordurako Haarlemeko gildako edo margolarien hazkuneko kide zen. 1644an Haarlemgo gilclako kontseiluko kide izendatu zuten.

1654tik aurrera Halsen bizimodua gainbeheran joan zen, eta urte hartan bertan altzari guztiak bahitu zizkioten ; 1662an clirulaguntza eskatu behar izan zion udalari.

1666an hil zen, behartsu.

Hals, arestian esan den bezala, Karel Van Mander-en lantegian ari izan zen ikasle,eta Haarlemgo manierismoa izan zuen eredu, besteak beste, H. Goltzius-en grabatuak, eta, batez ere, C. Cornelisz-ek margotu zituen korporazioen aurreneko erretratuak. Cornelisz horrek pertsonak gorputz erdiz eta nahiko modu zurrunean irudikatzen zituen, pilatuta hezala. Haarlemgo italiar kutsuko joera horri guztiorri berehala uko egin zion Halselc, eta erretratatu beharreko pertsonaren errealitatea ahalik eta objektiboen adieraztea izan zuen aurrerantzean helburu estetiko nagusia.

Holandako burgesiaren margolari izan zen Hals, Van der Helst, Ravesteijn eta bere garaiko beste pintore batzuekin batera.

Halsen lanei darien indar erabakitasunez eta ziurtasunez beteak iradokitzen duenez, nahiko bizkor lan egin behar zuen.

Bizkortasun hori gorabehera, hark eginiko margolanen kopurua ez da handiegia : 240 bat margolan, haietatik 195 erretratu, aditu batzuek diotenez (beste batzuek gutxitu egiten dute kopuru hori).

Haren hasierako lanaz ezer gutxi dakigu gaur egun ; erretratua izan zen Halsek landu zuen genero ia bakarra, bai bakarkakoa eta bai taldekoa. 1611koa du bere lehen lan ezaguna (JacobusZaffitts-ert erretratua); ordurako bazeramatzan Halsek urte batzuk pintatzen. Erretratu horrek badu oraindik halako zurruntasun bat, XVI.. nencleko erretratuek ohi zutena bezalakoa, baina garbi adierazten du orobat Hals hasia zela heraren estiloa mamitzeko ahaleginean . Hamarraldi hartatik gaur egun ezagutzen diren erretratu bakanetan antzeman daitekeenez, kolore ilunak nagusitzen ziren koadro haietan, bazuten alderdi batzuetan manierismoaren halako ukitu bat, eta Cornelis Ketel-en eta ".msterdamgo heste pintore batzuen eragina orobat ; aldi berean nabarmenak ziren Halsen heraren ezaugarri bere-bere batzuk ere : aurpegiaren garrantzia, eskuen adierazgarritasuna, eta egikera bizkor eta bizia. 1616an egin zuen bere lehenengo talcle erretratua, San furgiko arkulari taldearen otrrruntzcr.

Koadro horrek berritasun handia ekarri zion oturuntzen genero ordurako oparo lancluari : bizitasunagatik, koloreen aberastasunagatik eta irudiak antolatzeko trebetasunagatik . Hurrengo urteetan tlandriar pinturaren halakoxe eragin bat sumatzen cla Halsen lanean, hala kolore beltz clircliratsuen erabileran nola Van Dpckel : ohi zituen irudien jarrera harroetan (Ofiziala, 1624 ; 1Villenr l-art HePtbupsen ; Lrtrdea eta Umea).

1625etik 1630era Halsen margolanek Caravaggioren eragina izan zuten, Utrechteko eskolaren bidez ziur asko, bai margotzeko moduan-mango argiagoak, argi jokomugikorrak- eta bai gaietan ; garai hartakoak ditu, besteak beste : Bi ebanjelariak (1627) ; San llarkos, Neska ijitoa, Abeslari gazteak, Hantlet, Edale alaia, Arrantzale gazteak. Halsek margoturiko irudien hazpegiei, begiradei, margoei eta formei zerien alaitasuna cla lan horien guztien ezaugarri nagusia, eta Halsi arrakasta handia eman ziona. Baina Hals ez zen pintatzeko modu atsegin eta arrakastatsu hartara luzaroan makurtu, eta 1930etik aurrera beste estilo bati eman zitzaion, ordu arteko maisutasun berberaz, baina estilo soilago bat landuz : giza irudi ilun hancliak atzealcle neutro batean nabarmencluak, goi mailako gizarteko jendea gehienbat, keinu dotorez irudikatua. Garai hartakoak dira : Gizona (1635), Ycnt derdleersennr-entazteak, Goardin Zibrkoak (1633-1637-1639), Entakunrea, Bikotera (1643), Santa Elisabet-eko ktrdentzarleak (1641).

Helduaroan, Halselc iritsia zuen trebetasuna gero eta askeagoa eta ausartagoa bihurtu zen ; garai hartan orobat nahiago izan zuen aclinean sartutako pertsonak eta irakasleak margotu, pertsona horiek gizartean zuten garrantziari jaramonik egin gahe ; egikerari dagokionez, formak clesegiten eta berregiten zituen, eta aclierazgarritasun hanclia iritsi zuen begiraclak eta eskuak pintatzerakoan, eskuen adierazkortasuna ezaugarri bere-berezkoa baitute, izan ere. Halsen margolanek. Garai hartakoak ditu :.lltrtil gaztea, Hoorrtbeek (1645), Gizon t,\apeldunn, Ktrdecrtznileak eta Kudeatzaile andreak.