Gizarte jakintza»Gizarte gaiak
Hainbat ikuspegi teoriko demokrazia kontzeptuaren inguruan
Demokrazia kontzeptu unibertsala da,
eta, hala ere, ez daude bi kontzeptu berdin
demokraziari buruz. Demokrazia herriaren
gobernua dela aho batez esateaz harago,
zientzia politikoak aspaldi egiaztatua du
demokraziaren izatea konplexua eta aldaera
askotakoa dela, eta hura oso ikuspegi
desberdinetatik aztertzeko eta balioesteko
bidea ematen du beraz. Demokraziari buruzko
azterlanek Humeren gomendioa biltzen
dute, zeinak, Giza izateari buruzko
Tratatua-n, esan baitzuen gertaera politikoak,
demokrazia bera tartean, ez daudela
gizakiaren esku, eta, beraz, ezin duela gizakiak
alor horretan beste helbururik izan,
ezpada «egintzak konparatzea» gertaera
politiko horien edukira hurbiltzeko ahaleginean.
Horixe da hain zuzen lan honen
helburua: demokrazia esaten zaion gertaera
politikoa aztertzeko erabili izan diren
ideiak eta moduak konparatzea.
Hiru dira teoria politiko modernoak
demokrazia modu kritikoan aztertzeko baliatzen dituen ikuspegi edo era nagusiak.
Lehenak zein ikuspegi filosofikotik begiratu,
hartara modu batera edo bestera aztertuko
ditu demokrazia motak; ikuspegi
honek eztabaidagai nagusi bat du oinarrian:
zer den demokrazia eta zer izan
behar duen, alegia, demokraziaren errealitatearen
edo demokraziaren idealaren
arteko tirabira, edo, bestela esanda, ikuspegi
deskribatzailez edo ikuspegi arauemailez
aztertu behar ote den demokrazia.
Bigarren ikuspegiak beren aplikazio eremuaren
arabera aztertzen ditu demokrazia
motak: «demokrazia politikoa» ?demokrazia
sozialarekin? eta ?demokrazia ekonomikoarekin?
konparatzen du. Hirugarren
ikuspegiak, azkenik, zein bere aurrerapen
mailaren arabera aztertzen du demokrazia
mota bakoitza: ondo sendoturik dagoen
demokrazia baten eta demokrazia ahul,
nola halako eta trantsizio prozesu batean
sartua dagoen baten arteko konparazioa
egiten du.
Demokrazia erreala edo demokrazia ideala
Demokraziari buruzko ikuspegiak
finkatzeko, lehen-lehenik erabateko bereizketa
bat egin beharra dago, alde batean
demokraziaren izatea aztertzera bideratutako
teoria politikoa jarri behar da, benetan
existitzen den demokrazia aztertzen
duen ikuspegi deskribatzailea, alegia, eta
beste aldean demokraziak zer izan behar
duen aztertzera jotzen duena, alegia, ideal
demokratikoa aztertzen duen ikuspegi
arauemailea. Bi alderdi horiek, demokraziaren
izan beharra eta izatea, oso modu
nahasian daude loturik. Demokrazia berebalioen eta idealen emaitza gisa baizik ez
da existitzen, eta beraz gertaerak eta balioak
bereizirik aztertzea gezurrezko azterbide
bat baizik ez da. Baina behar-beharrezkoa
da hala eta guztiz ere, zeren eta
demokrazia hitza guztiz egokia bada ere
ikuspegi arauemailez aztertzeko, oso desegokia
izan daiteke gertaera politiko horren
beraren deskripzioa egiteko. Demokrazia
ezin da gaur egun bere esanahi
arauemailearen bidez deskribatu, eta ezin
da ezta ere azterketa posibilista baten bidez
balioetsi.David Hume
«David Hume Edinburgon jaio zen, Eskozian,
1711n, eta Adam Smithen laguna
izan zen. Filosofo, historialari eta ekonomista
handia izan zen. Bere lehen liburua, «zerraldo
erori zen inprimeriak erditu bezain
laster» egilearen beraren hitzetan. Baina bere
saiakerak, hasi maitasunarekin, ezkontzarekin
eta arimaren hilezkortasunarekin zerikusia
dutenetatik, eta diruarekin, interesarekin
eta ordainketa balantzarekin zerikusia dutenetara,
ospe handia izan zuten guztiek, eta
aberastasun iturri handia gertatu ziren Humerentzat.
Humek eman zuen diruaren teoria
kuantitatiboaren lehenengo adierazpen
garbia: haren teoriaren arabera, diru kopurua
handitu ahala igotzen da, proportzioan, prezioen
maila ere»
Parkin, M. «Makroekonomia» (1993).
Demokrazia ideala
Ikuspegi arauemailetik, demokraziaren
definizioa hitzaren beraren esanahitik dator
zuzen-zuzenean, alegia, ?herriaren boterea?
da. Demokraziaren ?izan behar? horrek
hiru esanahi osagarri ditu: batetik, demokrazia
idealak demokraziak zer ez duen
izan behar adierazten du; bestetik, zer izan
litekeen erakusten du; eta, azkenik, izan
behar lukeen gizarte akatsik gabearen irudia
aurkezten du. Jarrera arauemaile hori
etorkizunera dago bideraturik, edo egoera
hipotetiko batera bestela, zeren eta ideal
baten proiekziotzat hartzen baitu demokrazia,
eguneroko gertakizunekin loturarik
gabekotzat.
Frantziako Iraultzaz geroztik, gure kultura
modernoak politikaren alde arauemailea
goraipatzeko joera izan du, izan behar
hori azpimarratzeko joera, alegia. Demokrazia,
sozialismoa eta komunismoa bezala,
jarrera prometeiko batetik sortu zen, berezko
joeraren kontra egin nahi izatetik, gizartea
aldatzeko borondate utopikotik. Izan
ere, ideal erradikal bat adierazte horrexek
ekarri du demokrazia hitzaren arrakasta.
XIX. mendean demokrazia hitza talde aurrerakoietan
erabili zen, oposizioaren ideal
gisa. Demokraziaren lehenengo apologistek
suntsitu nahi zuten huraxeren ?absolutismoaren?
ukazio gisa irudikatu zuten
demokrazia. Desberdintasunari, bidegabekeriari
eta zapalkuntzari ezetz esatea izan
zen demokrata ideial haien aurreneko zeregina.
Baina, etsaia garaitu ondoren benetako
demokrazia sortu orduko, harrezkero
demokraziak zer izan behar zuen erabaki
beharra gertatu zen. Arazo horri irtenbidea
bilatu nahirik, gerora politikaren betegintzarrea
nola iritsi aztertzea erabaki zuen
demokrazia arauemaile idealak. Eta bidehorretan bi estrategia erabili ditu: benetan
existitzen den demokraziaren ondorio gaiztoak
kritikatzea batetik, eta eredu demokratiko
ideal bat proposatzea bestetik.
Demokrazia arauemaile kritikoa ?aurkako
printzipioa? edo ?kontrako arriskuaren
printzipioa? esaten zaion horretatik sortua
da. Printzipio horren arabera, ideal bat
errealitatean mamitu denean, etengabe berrikusi
behar izaten da, zenbat eta bere
goren mailatik hurbilago egon orduan eta
gehiago, bestela ahitu egiten baita, eta,
beraz, demokrazia erreala zenbat eta bidea
eginago eta finkatuago egon, orduan eta
zorrotzago aztertu behar dira haren emaitzak;
eta, horrenbestez, sistema demokratiko
finkatu baten baitan demokraziaren
izan behar hori modurik zorrotzenean mantentzen
baldin bada, sortu duen sistemaren
beraren kontra ariko da izan behar hori,
eta, azkenerako, ondorio kaltegarriak izango
ditu. Aitzitik, demokrazia arauemaile
idealaren arabera, demokrazia jakin batek
behar-beharrezkoa du oposizio jarrera bat
bere baitan, zeren eta idealak ahalik eta
zintzoen maila gorenera eraman behar baitira,
era horretara lortu ahal izango baita
etorkizunean izan behar hori eredu demokratiko
erreal berri baten aitzindari eta
bidegile izatea. Teorian behintzat, bai demokrazia
arauemaile kritikoa eta bai demokrazia
arauemaile ideala oso ikuspegi
baliagarriak dira biak, oso ekarpen egokiak
egiten baitizkiote teoria demokratikoari.
Lehenengo estrategiak konponbide egokiak
eskaintzen ditu eratuta eta finkatuta dagoen
demokrazia hobetzeko: hori izan da, adibidez,
parte hartzeko bideak zabaltzeko
eskariak gure demokrazia sendotuetan luzaroan
erabili izan duen taktika. Bigarren
estrategiak, berriz, bidea zabaltzen dio ideal
utopiko demokratikoak dena azpikoz gora
jartzeko duen ahalmenari, munduak eskaintzen
dituen irudi errealisten aurrez-aurre
jartzen baitu; hori da, adibidez, errealismo
politikoaren eta estatuaren arrazoi esaten
zaien horien izenean egiten diren bidegabekerien
eta zapalketen aurka matxinatzeko
eskubideari zilegitasuna ematen dion
taktika.
Demokrazia erreala
Demokrazia ikuspegi deskriptibotik
definituz gero, ezer gutxi du ikustekorik
arestian aipatu den demokrazia arauemailearen
definizioarekin. Demokrazia erreala
era honetara definitu izan da: gehiengoa
lortzeko eta horrela botere politikoa bere
esku izateko, konkurrentzia askean elkarren
artean lehian ari diren alderdi politikoen
arteko borrokan oinarritua den sistema
politikoa. Demokrazia erreala aztertzeko,
kontzeptu hauek hartu behar dira berazkontuan: ordezkaritza bidezko erregimena,
gehiengoaren gobernua eratzea, hauteskunde
sistema, kontrol politikorako eredua, eta
bere erakundeen eraginkortasun eta zilegitasun
maila. Ikuspegi honen bidez jakin
nahi da zeintzuk diren demokrazia batek
dituen egiturak eta prozedurak hiritarrengan
jokabide jakin bat sorrarazteko eta aldi
berean hiritarrei jokabide hori bera eskatzeko.
Azken finean, demokrazia errealaren
kezka nagusia ez da demokrazia idealazer
den jakitea, demokrazia praktikan nola bideratzen
den jakitea baizik.
Demokrazia nola bideratzen den aztertzerakoan,
bi ezaugarri nagusik identifikatu
ohi dute komunitate demokratikoa: bere
gidariak hautatzeko erak, eta gidari horien
boterea mugaturik eta murrizturik egoteak.
Schumpeterrek adierazi zuen bezala, demokrazia
batean gobernua sortzea da herriaren
eginkizuna, eta, beraz, metodo demokratikoa
erakundeek erabaki politikoak
sortzeko erabiltzen duten tresna bat da, eta
tresna horren bidez gizabanakoek erabakitzeko
aginpidea izaten dute herriaren botoak
nork bereganatuko lehian eta borrokan
ari izanez. Ikuspegi errealista horrentzat
prozedura da demokraziaren osagairik garrantzitsuena,
eta hori bera hartzen dute
aintzat gehiengoaren gobernua edo gutxiengoaren
eskubideak definitzen saiatzen diren
ikuspegiek. Demokraziaren analisi deskriptiboetan
erakundeak eta prozedurak
dira elementu garrantzitsuenak, eta horien
aurrean zilegitasunez amore emateak izan
behar du hiritarren jokabide erreala. Egitura
eta prozedura demokratikoak ez dira,
berez, helburua, baina oinarri-oinarrizkoak
dira, haiek gabe ezin baita demokraziarik
izan. Agintarien jokabidea ez da aski sistema
politiko bat demokratikoa dela esateko.
Borondate oneko despotismoa ere despotismoa
delako hala eta guztiz ere, izanagatik
denik eta borondate onik handienekoa,
paternalismoa ez baita ondo ezkontzen
demokrazia errealarekin. Azken batean,
demokrazia ez da gobernatzeko modu
edo estilo bat, besterik gabe, bere gidarien
jardunagatik identifikatua, gobernatzeko
modu bat baizik, sistema politiko bat alegia,
gidari horiek berak aukeratzeko erabili
den metodoa ezaugarri nagusitzat duena.
Beraz, gobernua herriarentzat izateko helburua
iristeko bidea ematen duten baliabideak
dira demokrazia errealaren ezaugarri
eta bereizgarri nagusia, zeren eta orduan
baizik ez diote gidariek, botere politikoa
bere esku izateko, egiturak eta prozedurak
zintzoak direla ziurtatu behar izaten aukeratu
dituen herri burujabeari.Demokrazia askatasunari lotuta dago ezinbestean.
Demokraziaren definizio sinpleenak, herriak herria
gobernatzearenak, herriarenaz bestelako autoritate
ororen aginpidea baztertzen du.
Demokrazia politikoa, soziala eta ekonomikoa
Antzinako Grezian agertu zen une beretik, demokrazia hitza kontzeptu politiko garbitzat erabili izan da. Nolanahi ere, gizarte modernoetan hitz horren aplikazioa beste alor batzuetara hedatu da. Tocquevillek, esaterako, ederki astindu zituen bazterrak, Ipar Ameriketako demokraziaren alderdi sozialak aztertu zituenean, harrezkero ?demokrazia sozialaz? hitz egiten baita kultura politiko demokratikoa aztertzen denean, eta hori guztiz ere alderdi garrantzitsua da demokrazia modernoetan. Marxismoak eta ezkerreko pentsamolde politikoak, berriz, ?demokrazia ekonomikoa? esamoldea asmatu eta zabaldu du ideal eta prozedura demokratikoak produkzioaren esparru kapitalistara hedatu beharra aipatzeko, eta ongizatezko estatua da hain zuzen ideia horren ondorio zuzena.
Demokrazia politikoa
?Demokrazia politikoak? hiritarrek estatuaren egitura politikoetan parte har dezaten beharrezkoak diren prozedurak antolatzea esan nahi du gehienbat. Politikoa dela adieraztean, ikuspegi horrek demokrazia murriztu egiten du nola edo hala: demokrazia alor berezi eta ondo definitu batera mugatu beharra dago, erakunde politikoetara hain zuzen, arrisku handia baitago bestela demokraziaren edukia faltsutzeko eta politikaz kanpoko gaiez kutsaturik okitzeko. Ikuspegi horren arabera, bizitza politiko publikoa ez ezik, bizitza publikoko gainerako alor guztiak ere demokratikoak baldin badira, orduan demokraziak porrot egingo du.
Demokrazia soziala
?Demokrazia soziala? gizarte jakin batek duen izate eta modu berezia da oro har, eta beraz ez da ?demokrazia sozialistarekin? nahasi behar, oso bestelako kontua baita hori, estatuak gizarteari indarrez ezarritako programa bat, herrialde komunista ohiek berezkoa zutena. Esamolde horren bidez gizartearen demokratizazioa adierazi nahi da, eta gizarte horren beraren usadioak eta ohiturak ere bai, haren adierazpide direnez, eta, batez ere, pertsona guzti-guztiak begirunez eta errespetuz berdin tratatu beharra esan nahi du. Gizarte mailen arteko aldeak orekatzeko joerak definitzen duen Ethos bat eta bizimodu jakin bat dira beraz «demokrazia sozialaren» ezaugarri nagusiak.
Demokrazia ekonomikoa
Demokrazia politikoaren ardura nagusia estatuan parte hartzeko prozeduretan hiritarrek berdintasun juridikoa izan dezaten baldin bada, eta demokrazia sozialaren kezka nagusia, berriz, hiritarrek estatus eta kultura politikoan berdintasuna izatea; ?demokrazia ekonomikoa? esamoldeak aberastasunak berdin banatzeko nahia adierazten du. Zentzu nabarmen eta generiko horretan, hitz horrek definitzen duen demokraziaren helburu nagusia aberastasuna berdintasunez banatzea eta aukera ekonomikoak berdintzea da. Ikuspegi horretatik, «demokrazia ekonomikoak» nahitaez sistema publiko jakin bat behar du aldez aurretik, Ongizatezko Estatua esaten zaiona, pertsonen arteko errenta berdintasunaren alde dagoena, era horretara nork bere autonomia eta askatasuna bere esku izan ditzan.
Hiruen arteko harremanak
Demokraziaren hiru ikuspegi hauek,
?demokrazia politikoa?, ?demokrazia soziala?
eta ?demokrazia ekonomikoa?, oso garrantzitsuak
badira, are garrantzitsuagoa da
hiru ikuspegi horien artean zer harreman
dagoen jakitea.
Ikuspegi marxista klasikoa da hiru formula
horien arteko harremanari buruz egin
den azterkertarik erradikalena, haren arabera,
?demokrazia ekonomikoa? da formularik
garrantzitsuena, eta beste biei
nahitaez gailendu behar zaiena. Ikuspegi
marxistarentzat ?demokrazia politikoak? ez
du inongo baliorik, eta ?demokrazia soziala?
asmakizun ideologiko bat da, egiazko
demokraziari, ekonomikoari alegia, traba
egiteko sortua, demokrazia ekonomikoa
baita, izan ere, lana eta errenta pertsona
guztien artean berdintasunez banatuko
duen bakarra. Demokrazia ?politikoa? demokrazia
?kapitalista? da, eta horren aurrean
ezinbestean ezarri beharrekoa ez dahainbeste demokrazia kapitalistaren ifrentzua,
ekonomia demokratikoa baizik. Bestela
esanda, ?demokrazia ekonomikoak?
politikaren eta gizartearen errealitatea
bestelakotu ahal izango duen sistema
ekonomiko bat sortu nahi du. Ikuspegi
horren arabera, demokrazia ez dago prozedura
formal eta neutro batzuk babestera
mugatua, aldez aurretik definiturik
dauden helburu jakin batzuen alde jokatzera
bideratuta baizik, aberastasuna ekonomiaren
bidez berdintasunez banatzera
batez ere.Demokrazia industriala ?demokrazia
ekonomikoaren? aldaera bat da; ez da
lehen aipatu dena bezain erradikala, eta
demokrazia ekonomikoak produkzio kapitalistaren
guneetan, fabriketan alegia,
sortzen dituen arazo jakin batzuei konponbidea
ematen saiatzen da. Alderdi askotan,
Greziako formula gizarte industrialera
egokitze gisako bat da: mikrodemokrazia
bat da, non boterea komunitate
politikoko kidearen ?polites? esku egon
ordez, komunitate ekonomikoko kidearen
esku baitago, langilearen esku, alegia. Bere
maila gorenean, demokrazia industrialak
fabrika bakoitzeko langileen burujabetza
eskatzen du, burujabetza zuzena, ordezkaritza
bidezko gobernua hautatu izanean
oinarritua den ?demokrazia politikoaren?
ereduak baliogabetzen ez dituena. ?Demokrazia
industrialaren? ikuspegi hori ez
da, berez, langileek gestioan parte hartu
izan duten alor edo gune jakin batzuetan
baizik bideratu: ?elkarren arteko gestioa?
Alemanian eta Austrian, «autogestioa» Jugoslavian,
eta kooperatiben ereduan Euskal
Herrian. Kasu horietan guztietan, hala
ere, ?demokrazia industrialak? indar handia
galdu du, enpresa kapitalisten errentagarritasunaren
logikaren eta funtzionamendu
irizpideen mesedetan.Beste ikuspegi batzuen arabera, demokraziak
oinarri-oinarrizko ?gizarte eta
kultur? elementu batzuk behar ditu ezinbestean;
horiexek baitira sistema demokratikoak
sortzeko eta finkatzeko prozesuen
oinarria. Aditu horien iritziz, ?demokrazia
sozialak? politikaz gaindiko elementuak
behar ditu, ?gizalegezko kultura? adibidez,
edo halako ?ongizate material orokor? bat
ziurtatzeko aukera, horiek gabe ezin baita
demokrazian sakondu, ez eta demokraziaren
alderdi instituzionalenak edo ?politikoenak?
sendotu.Hitz batean, ukaezina da demokrazia
politikoak demokrazia sozialean oinarrituta
egon behar duela, biziko bada, eta aditu
guztiek onartua da baita ere berdintasun
ekonomikoa eta demokrazia industriala
berez direla balio handiko helburuak. Hala
eta guztiz ere, ñabardura horiek guztiakguztiz ere bigarren mailakoak dira, agerian
edo zeharbidez ?demokrazia politikoaren?
nagusitasuna aldez aurretik onartzen duten
neurrian. Bestela esanda, demokrazia
horiek ez dira, funtsean, ?demokrazia politikoak?.
Sistema politiko osoa demokratikoa
ez bada, berdintasun ekonomikoak
ez du orduan garrantzi eta zeresan handirik,
eta demokrazia soziala aise gera
daiteke beste interesen mende, edo aise
manipulatu daiteke bestela. Arrazoi horregatik
beragatik da demokrazia, lehenik
eta gauza guztien gainetik, demokrazia
politikoa, kontuan hartu behar baita metodo
politiko demokratikoaren zeregin
nagusia prozedura jakin batzuk babestea
dela, hiritarren egintzaren ondorio ez
politikoak aukeratzeko askatasuna ziurtatu
dezaten
Demokrazia finkatua eta trantsiziozko demokrazia
Demokraziari buruzko ikuspegien azterketa
honetan, demokrazien garapen mailari
buruzkoa da hirugarren irizpidea; horren
arabera, bi demokrazia mota bereizten dira:
demokrazia erabat finkatuak, eta nola halako
demokraziak, hots, erabateko demokrazia
izateko prozesuan direnak.
Sistema politiko bat da demokrazia,
beste askoren artean, eta, beraz, jakin beharra
dago zeintzuk diren demokraziaren
eta sistema ez-demokratikoen arteko bereizgarriak.
Batzuetan demokrazia kontzeptua
oso zabal hartu izan da, hain zabal non argi
eta garbi diktadura ez diren sistema politiko
guztiak har baititzake bere baitan; identifikazio
hori kalterako besterik ez da, horretarako
erabili den eredua oso lausoa
baita, eta ez baitu inongo zehaztasunik,
baina baliagarria da beste alde batetik, nola
halako demokraziak aztertzeko aukera
ematen duelako, hasierako egitura demokratikoa
batere zehaztasunik gabe tankeraturik
daukaten horiek aztertzeko, alegia.
Bestetan demokrazia askoz zentzu mugatuagoan
hartzen da, eta ordezkaritza bidezko
erakunde aurreratuekin eta «gobernu
konstituzional» bat aginpidean jartzearekin
identifikatzen du demokrazia kontzeptua;
identifikazio hori askoz hobea da, eredu
zehatzago bat erabiltzen baitu, eta demokrazia
finkatuez hitz egiteko bidea ematen
baitu. Azkenean, eredu guztiz ere zorrotza
erabiltzen denean eta demokraziaren mailarik
gorenaz hitz egiten denean, orduan du
demokrazia hitzak zentzurik zehatzena, eta
demokrazia mota horri demokrazia aurreratua esaten zaio. Eredurik zabalenaren
arabera, munduan diren herrialdeen ia erdia
sar daiteke demokraziaren baitan; eredu
zorrotzenaz begiratuz gero, ez dira dozenatik
gora izango maila erabatekoa iritsi
duten herrialdeak; tarteko ereduaren arabera
ordea, munduan diren demokrazia
politikoen kopurua askiesteko modukoa da.
Demokrazia finkatuaren eta demokrazia
aurreratuaren arteko aldea kalitate
kontua da. Nolanahi ere, demokrazia finkatuaren
eta trantsizioan den nola halako
demokraziaren artean dagoen aldea demokraziaren
muin-muinari dagokio, eta oso
arazo korapilatsua da beraz. Demokrazia
beste guztien artean ?funtsezko? sistema
politiko gisa definitzeko, demokrazia zer ez
den argitu beharra dago. Eta horrekin batera
arestian aipatu diren hiru eredu demokratikoen
ezaugarriak argitu behar dira.
Izan ere, sistema politiko bat demokrazia
dela esateko, kontuan hartu beharra dago
ea eredu jakin batzuen ezaugarriak badituen.
Eredu egokia aukeratzea, eta eredu
hori koherentziaz erabiltzea da auzi hori
konpontzeko bide bakarra.
Demokrazia finkatuei eta demokrazia
aurreratuei aplikatu beharreko ereduak zorrotzak
izaten dira, eta hori egiten da, adibidez,
sistema eskandinaviarrekin eta anglo-amerikarrekin.
Izan ere, demokrazia
horiek bide luzea egina dute berdintasuna
mailarik gorenera eramateko (estatus eta
aukera berdintasunaz ari gara, inondik ere).
Hala, demokraziak munduan lortu duen
mailarik gorena izendatzeko ?erabateko?
demokrazia edo demokrazia ?aurreratua?
hitzak erabiltzen dira. Aitzitik, demokraziaegonkorrik edo eraginkorrik sekula izan ez
den tokietan ezin da horren eredu zorrotzik
erabili. Maila horretan, komunitate
jakin bati demokrazia esaten zaio demokraziak
berezkoak dituen mekanismoak badituenean,
demokraziaren beraren ekintza
praktikoak alde batera utzita, alegia, halakoetan
demokrazia gehiago da lanabes
instituzional bat, gizarte egoera bat baino.
Ezaugarri politikoen aldetik mugatuago
egote hori argi eta garbi adierazten du era
horretako demokrazietan askatasun politikoak
gizarte edo ekonomia berdintasunak
baino indar handiagoa izateak, askatasun
politikoek lehentasuna baitute prozedura
demokratikoan.
Nola halako demokrazia bat demokrazia
finkatu batekin parekatzeko, hiru ezaugarri
behar izaten dira: hauteskunde libreak,
alderdi sistema lehiakorra, eta gobernu sistema
ordezkaritza bidezkoa. Bidegabea litzateke
eredu zorrotzagorik eskatzea, zeren
eta demokrazia ez da gizartean sakon errotuko,
baldin eta antolamendu politiko
horrek behar bezala luzaroan funtzionatzen
ez badu. Horrenbestez, zuzena da esatea
askatasun politikoa, norberaren segurantza
eta juztizia inpartziala ziurtatzen dituen gobernu
konstituzionalaren eredua dela batez
besteko eredua, alegia, demokraziak
hori esan nahi du normalean. Geroztik,
demokrazia indartzeko, beste hainbat gauza
bete beharko dira: legezkotasun demokratikoa
errespetatu, erregimen politiko berriaren
kontra dauden indar politikoak
bakartu, alderdi sistema indartu eta indar
politikoen ordezkaritza prozesu egoki bat
finkatu, oinarri-oinarrizko eskubideak etaherritarren askatasuna defendatu, eta demokraziaren
beraren gestio publiko egokia
ziurtatu.
Orain artean demokrazia zer den definitu
dugu: sistema demokratiko baten eta
ez-demokratiko baten arteko muga garbia
da oraindik. Baina demokrazia hitza Hirugarren
Munduko herrialdeetan aplikatzean,
eta batez ere garapen bidean direnetan,
zalantza handiak dira erabiltzen den ereduak
baliorik ba ote duen. Maila honetara
helduta, nola halako demokrazia esateak
esan nahi du sistema politiko jakin bat ez
dela erabateko diktadura, alegia, ez dela
askatasuna, oposizioa eta botere judizialaren
independentzia zeharo desegin duen
sistema. Ikerlari batzuek urrunago dihoaz,
hala ere, eta ?demokrazia babeslea? esaten
ere diote agintarien eliteak itxuraz behintzat
uste demokratikoak izatea eta gerora
nolabaiteko egitura demokratikoren bat
ezartzeko helburua izatea baldintza bakarra
duen eredura mugatutakoari. Sistema
politikoen sailkapenaren ikuspegitik, uko
egin behar zaio demokrazia babesle mota
hori trantsizio bidean den nola halako
demokraziaren kategoriaren baitan sartzeari,
zeren eta promesak ez baitira egintza,
eta, era horretara, ez baita konpontzen baliabide
guztiz ere demokratikoak eratzeak
berez duen zailtasuna. Nola halako demokraziak
nolabaiteko egitura demokratiko
bat izatea eskatzen du, aurreko erregimen
autokratikoaren jarraipena baldin bada ere,
era horretara herrialde jakin horretako sistema
politikoa aldatu nahi duten indar demokratikoek
egitura hori erabili ahal izango
baitute.