ELGAk (Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea) txosten bat argitaratu du adimen artifizialak (AA) osasun-sektorean duen papera aztertzeko. Dokumentuak azpimarratzen du zein garrantzitsua den AA osasun-sistemaren erronkak gainditzen laguntzeko, hala nola langile-eskasia eta biztanleria zahartua duten herrialdeetako arreta, diagnostikoak eta tratamenduak optimizatuz.
Adimen artifizialak (AA) bizitza asko salbatzeko ahalmena du, eta teknologia horrek gaur egun gertatzen diren heriotza asko ekidin ditzake. 2023an, adibidez, kalkulatzen da Europan 163.000 pertsona inguru hil zirela akats medikoen ondorioz, eta heriotza horien % 30 komunikazio-akatsen ondorioz gertatu zirela, eta horiek saihestu egin zitezkeela. Horregatik, AA ezin hobea da komunikazioa hobetzeko, pertsona egokiei une egokian informazio egokia ematen baitie, eta horrek akatsak prebenitzen, bizitzak salbatzen eta osasun-emaitzak hobetzen laguntzen du. Gainera, AAk hainbat zeregin egiteko behar den denboran lagun dezake, osasun-profesionalek pazienteak gehiago zaindu ditzaten, osasun- eta gizarte-jardueren % 36rainoko automatizazioari esker. Denbora aurrezteak berebiziko garrantzia du; izan ere, datozen urteetan, ELGAko herrialdeetan osasun-arloko 3,5 milioi profesionalen defizita egongo dela uste da, eta langile-gabezia hori ordeztu beharko da.
Era berean, AAk osasun-sistemen azpiegitura digitala zibererasoen aurrean babes dezake, eta gaur egun gaitasun faltagatik aztertzen ez diren datu asko aztertzen lagun dezake.
Hala ere, teknologia hori erabiltzeak ekar ditzakeen arriskuez ere ohartarazten du txostenak: algoritmoen alborapenak, pribatutasunaren arrakalak eta berrikuntzek biztanleriaren sektore jakin batzuei soilik mesede egiteko aukera kezka garrantzitsuak dira. Horregatik, ELGAk gobernuei eskatzen die erregulazio-esparru argiak har ditzatela arrisku horiek arintzeko eta AAren onurak modu ekitatiboan banatuko direla bermatzeko.
Inplementazioaren erronkak
AA osasunean eraginkortasunez erabiltzeko oztoporik handienetako bat sistemen arteko elkarreragingarritasunik eza eta datuetarako sarbide desberdina da. ELGAk, halaber, gainbegiratze egokiaren beharra azpimarratzen du, AAren garapenak behar besteko kontrolik gabe aurrera egin ez dezan, eta horrek mesfidantza publikoa areagotu dezake.
Era berean, azpimarratu du premiazkoa dela IAren printzipioak praktikan jartzea osasun-sektorearen politiketan eta praktikan. Argudiatzen du ezen, nazioarteko adostasun nahikoa badago ere osasunaren arloko AAren garapen arduratsurako printzipioei buruz, funtsezkoa dela hura eraginkortasunez ezartzeko bidean aurrera egitea. Horren barruan sartzen da herrialdeen arteko politiken elkarreragingarritasuna maximizatzea, beste sektore batzuetako jardunbide egokienetatik ikastea eta ikuspegi koherenteak sustatzea gainbegiratzeko eta betetzeko.
Horretarako, ELGAk AAren printzipio batzuk hartu ditu, eta herrialde kide guztiek onartu dituzte. Printzipio horiek azpimarratzen dute garrantzitsua dela pertsonak AAren diseinuaren erdigunean jartzea, teknologia horrek gizakiengan zentratutako ikuspegia izan dezan. Nolanahi ere, dokumentuak argitzen du printzipioa baino ez dela, eta printzipio horiek benetan eraginkorrak izan daitezen, tresna, politika eta betetze-mekanismo egokiak sortu behar direla.
Bestalde, ekintza kolektiboa funtsezkoa da osasunean Osasunaren Ebaluazioak dituen onurak optimizatzeko, eta, aldi berean, arriskuak arintzeko. Hori lortzeko, beharrezkoa da legediak egokitzea, osasunari buruzko datu pertsonalak eskuratzeko arau argiak ezartzea eta industrien eta eskualdeen arteko lankidetza sustatzea.
ELGAk iradokitzen du lidergoa, inbertsioa eta koordinazioa behar direla osasunean AAk gizarte osoari ekitatez mesede egiten diola eta oinarrizko eskubideak errespetatzen dituela bermatzeko, hala nola pribatutasuna eta berdintasuna. Bestela, AAk konponbide zatikatuak luzatu ditzake, kostuak handitu eta emaitza kaltegarriak eragin.
Laburbilduz, AA osasun-arreta hobetzeko tresna indartsua izango da, baina haren inplementazioa kontu handiz kudeatu behar da, harekin lotutako arriskuak saihesteko. ELGAk ikuspegi orekatu baten alde egiten du, AAren potentziala aprobetxatu ahal izateko pazienteen eskubideak eta segurtasuna babesten diren bitartean.
Azterlanari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, ELGAk 2024an argitaratutako "Adimen Arifiziala Osasunean" ("AI in Health Huge Potential, Huge Risk, OCDE 2024) dokumentu osoa kontsulta dezakezu.
