NBEk Desgaitasunari eta garapenari buruzko 2024ko txostena argitaratu du, eta ezgaitasunak dituzten pertsonak Garapen Jasangarriko Helburuetan (GJH) sartzeko bidean dauden arrakala kezkagarriak azaldu ditu. 2030 Agendaren epemugatik sei urtera, txostenak erakusten du desgaitasuna duten pertsonak ez direla aintzat hartzen ari helburu horien % 30ean, eta % 14an, aldiz, lortu den aurrerapena gelditu egin dela edo atzera egin duela.
Hezkuntzaren eta lineako zerbitzuen eskuragarritasunaren arloetan lorpen txiki horietako batzuk lortu arren, desberdintasun handiak daude oraindik alderdi kritikoetan, hala nola elikagaien segurtasunean, osasunean, energian eta pobrezian. Desberdintasun horiek nabarmenagoak dira landa-eremuetan desgaitasuna duten emakumeen, indigenen eta desgaitasun intelektualak edo psikosozialak dituztenen artean. Gainera, COVID-19aren pandemiak arrakala horiek larriagotu zituen, desgaitasuna duten pertsonei neurriz kanpo eraginez. Heren batek laguntza-teknologiarako eta irisgarritasun-zerbitzuetarako sarbidea galdu zuen, eta askok zailtasunak izan zituzten elikagaiak eta botikak lortzeko pandemiaren fase kritikoetan.
Era berean, txostenak Garapen Jasangarriko 12 Helburuak aztertzen ditu, desgaitasuna duten pertsonetan oinarrituta. Datuek erakusten dutenez, pobrezia desagerraraztea, elikadura-segurtasuna, osasuna eta hezkuntza bezalako funtsezko arloetan, desgaitasuna duten pertsonak atzeratuta daude gainerako biztanleekin alderatuta. Adibidez, desgaitasuna duten lehen hezkuntzako eskola-adinean dagoen haurren % 11 eta bigarren hezkuntzan dagoen % 32 ez da eskolara joaten. Gainera, desgaitasuna duten pertsonek 7 aldiz joera handiagoa dute behar dutenean arreta medikorik ez jasotzeko, desgaitasunik ez dutenek baino. Horregatik, oinarrizko zerbitzuak (osasun-arreta, energia eta saneamendua) modu ekitatiboan ez eskuratzeak egiturazko desberdintasunak islatzen ditu, batez ere landa-eremuetan eta kolektibo zaurgarrienentzat, hala nola emakumeentzat, haurrentzat eta desgaitasuna duten pertsona indigenentzat.
Funtsezko beste puntu batzuk dira lan- eta hiri-inguruneetan sartzearen garrantzia; izan ere, desgaitasuna duten pertsonen enplegu-tasak nabarmen baxuak dira, eta hiriak eta garraio-sistemak ez dira erabat irisgarriak. Gainera, erabakiak hartzean eta justizian parte hartzeak mugatua izaten jarraitzen du pertsona horientzat; aldiz, hondamendiekin eta krisi klimatikoekin lotutako arriskuak larriagotu egiten dira, prestakuntza eta erantzun estrategietako inklusio faltaren ondorioz.
Desgaitasuna duten pertsonak estrategia nazional guztietan integratzeko ahaleginak bizkortzeko eskatzen du dokumentuak. Proposatutako neurrien artean daude diskriminazioaren aurkako legeak hartzea, gizarte-babesa hedatzea eta larrialdi-egoeretan segurtasuna bermatzeko neurri espezifikoak ezartzea. Halaber, txostenak azpimarratu du oso garrantzitsua dela desgaitasuna duten pertsonak inplikatzea erabakiak hartzeko garaian, eta herrialde askok oraindik hobetu behar dutela alderdi hori.
NBE 2024ren txostenak premiazko dei bat egiten dio nazioarteari, ahaleginak areagotzeko eta bermatzeko desgaitasuna duten pertsonak ez direla baztertuko mundu inklusiboago eta bidezkoago baterako bidean.
Azterlanari eta haren gomendioei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, NBEk argitaratutako "Desgaitasunari eta garapenari buruzko 2024ko txostena" ("Disability and Devolpment report 2024", 2024) dokumentu osoa kontsulta dezakezu.
