“Plena inclusión” elkarteak Espainiako Arreta goiztiarraren egoerari buruzko txosten bat argitaratu du, Arreta goiztiarrerako eskubide subjektiboa, unibertsala, publikoa eta doakoa bermatuko duen Arreta Goiztiarreko Sistema Nazional bat garatzeko beharra ikusarazteko.

Arreta goiztiarrerako eskubideak, desgaitasunen bat edo garapenerako arriskuren bat duten haurrei ez ezik, haien familiei ere egiten die mesede, eta, hedaduraz, komunitateei (baliabide komunitarioak) eta gizarte osoari, hau da, haur guztien ongizateari eta garapen-aukerei, hazkuntzaren lehen unetik.

Hala, Arreta goiztiarraren barruan sartzen dira 6 urtetik beherako haurrei, haien familiei eta inguruneei zuzendutako prebentzioko eta haurren garapen holistikoa sustatzeko jarduerak, halako moldez non bermatuko baita profesional-taldeek, lehentasunez osasun-, gizarte- eta hezkuntza-sistemetan, erantzun arin, integral eta koordinatua emango dutela haurraren garapena arriskuan jar dezaketen arrisku-faktoreen edo alterazioen aurrean (gerta daitezkeenak edo hauteman direnak).

Gaur egun, Arreta goiztiarraren arloko jarduketa orok autonomia-erkidegoen eskumeneko hiru eremutan esku hartzea dakar: Osasuna, Hezkuntza eta Gizarte Zerbitzuak. Horregatik, bai arau-garapenak, bai Arreta goiztiarraren erregulazioa, batez ere autonomia-eremuan egiten dira.

Arreta goiztiarraren garapenean erregulazio autonomikoetan desberdintasunak zeudela egiaztatu zenez, 2023an argitaratu zen Gizarte Zerbitzuen eta Autonomiaren Aldeko eta Mendetasunari Arreta Eskaintzeko Sistemaren Lurralde Kontseiluaren Erabakia, zeinaren bidez ezartzen baita Espainian Arreta goiztiarra hobetzeko ibilbide-orria, unibertsaltasunaren, erantzukizun publikoaren, ekitatearen, doakotasunaren eta kalitatearen esparru komun bati buruzkoa. Akordio horrek Arreta goiztiarra haurren garapen osasungarria sustatzen duen eskubidetzat hartzen du, bai eta Autonomia Erkidegoek eta Estatuko Administrazio Orokorrak Espainian Arreta goiztiarra hobetzeko duten konpromisoa ere.

Akordio honetan definitutako kontzeptu-esparruaren arabera, hauek dira Arreta goiztiarraren helburu nagusiak:

• Haurraren garapen holistikoa sustatzea.
• Garapenaren balizko asaldurak edo arrisku-faktoreak eta alterazioak prebenitzea, erantzun globala eta integratua bermatuz.
• Familien eta zaintzaile nagusien gaitasunak, gaitasunak eta sentsibilitatea indartzea, haur bakoitzaren premiak eta eskaerak ulertzeko eta horiei erantzuteko, bai eta lehen haurtzaroko bilakaera-erritmoak ulertzeko eta erantzuteko ere.
• Bizi- eta hazkuntza-baldintzak babestea eta hobetzea.
• Haurraren autonomia pertsonala, gizarteratzea eta eskubide guztien erabateko gozamena optimizatzea, baldintza berdinetan, konpentsazioari, oztopoak kentzeari eta haren premietara egokitzeari dagokionez beharrezkoak diren mekanismoak txertatuz.

Arreta goiztiarreko zerbitzuen garapenean Autonomia Erkidego desberdinen artean dauden alde handiak murrizte aldera, akordioak Arreta goiztiarra hobetzeko 8 jarduera-ildo nagusi identifikatzen ditu, honako helburu hauekin:

1. Administrazioen arteko eta familiekiko koordinazio-sistema eraginkorrak ezartzea.
2. Familien lankidetza eta parte-hartze aktiboko prozesu eraginkorrak ezartzea.
3. Arreta goiztiarreko talde, zentro eta zerbitzuetarako finantzaketa-formula egokiak planifikatzea, dimentsionatzea eta artikulatzea, artatu beharreko biztanleriaren arabera, ondo definitutako lurralde- eta komunitate-oinarria kontuan hartuta.
4. Arreta goiztiarreko zerbitzuetarako sarbide goiztiarra eta kalitatezkoa erraztea.
5. Balorazio eta esku-hartze integrala bermatzea, egiten diren jarduketak pertsonalizatuak eta egonkorrak izan daitezen zainduz.
6. Arreta goiztiarreko jardueren eta zerbitzuen kalitatea hobetzea.
7. Arreta goiztiarreko prozesuan inplikatutako profesionalei prestakuntza-aukera gehiago eta hobeak eskaintzea.
8. Informazio- eta erregistro-sistemak optimizatzea.

Era berean, adimen-desgaitasuna duten haurrei Espainian emandako Arreta goiztiarraren egoeraren berehalakotasuna lortzeko eta akordioaren testuingurua eta zerbitzuak emateko desberdintasunen identifikazioa informazio eguneratuarekin osatzeko, “Plena inclusión” elkarteak 2023ko otsailean Arreta goiztiarreko zerbitzu bat edo gehiago zituzten erakunde federatuei bidalitako inkesta bat egin zuen.

Emaitzen txostenak “Plena inclusión” elkarte-mugimendua osatzen duten Arreta goiztiarreko zentro eta zerbitzuen zentroen egoerari buruzko azterketa bat jasotzen du. Mugimendu hori 950 erakundek osatzen dute, horien artean 17 federazio autonomikok eta Estatuko 3 erakundek.

Txostenaren ondorioek honako hau adierazten dute, besteak beste:

• Araudi autonomiko guztiek oinarrizko printzipio garrantzitsuenak partekatzen dituztela.
• Arau-homogeneotasunik eza eta hori ez betetzea. Adibide gisa, adierazten da Arreta goiztiarreko esku-hartzeak zuzentzen diren adin-tartea (0-6 urte) ez dela beti betetzen, araudian argi egon arren: kasu batzuetan, 0 urtetik 3 urtera luzatzen da, eta beste batzuetan 14 urtera arteko esku-hartzeak egiten dira.
• Arreta goiztiarreko zerbitzuak, Arreta Goiztiarreko Zentro gehienetan, gizarte-zerbitzuen sailen mende daude, nahiz eta komunitate batzuetan osasunaren mende dauden, beste batzuetan hezkuntzaren mende eta bi eremu bereizitako batzuetan.
• Arreta goiztiarreko zerbitzuak GKEek/Elkarteek kudeatzen dituzte gehienbat, baina ehuneko handi bat erakunde pribatuek eta udalek, fundazioek edo eskualdeko kontseiluek kudeatutako beste zerbitzu batzuek kudeatzen dute.
• Arreta goiztiarreko zerbitzuak ematen dituzten erakundeen eta Administrazioaren arteko harremanak eredu heterogeneoenei erantzuten die.
• Haurrak Arreta goiztiarreko zerbitzu eta zentroetara bideratzeko iturriak ere aldakorrak dira, baita Arreta goiztiarreko Zentroen barruan ere.
• Aldakortasuna egiaztatu da Autonomia Erkidegoetan aplikatutako sailkapen diagnostikoetan, eta horrek, aldi berean, zerbitzuak eta jaso beharreko arreta-orduen kopurua zehazten ditu.
• Arreta goiztiarreko zerbitzuen horniduran parte hartzen duten profil profesionalen aniztasunak partzialki azaltzen du zerbitzu bakoitzean garatzen diren saio moten aldakortasuna.
  
  

Txostenaren ondorioek agerian uzten dute Arreta goiztiarreko zerbitzuak Autonomia Erkidegoen artean eta horien barruan harmonizatzen aurrera egin behar dela, antzeko egoerei aurre egiten dieten haurren arretan berdintasuna eta Arreta goiztiarreko zerbitzuen kalitatea sustatzeko.

Txostena bi eranskinekin amaitzen da. Lehenengoan, Arreta goiztiarraren erregulaziorako hurbilketa bat eskaintzen da Autonomia Erkidego desberdinetan. Bigarrenean, erabateko inklusioa osatzen duten Arreta goiztiarreko zentro eta zerbitzuen egoera aztertzeko erabilitako inkesta ematen da.

“Plena inclusión” elkartea autonomia Erkidego ezberdinetan lan egiten duten erakundeen konfederazio bat da, desgaitasunen bat duten pertsonen edo haien garapenaren eta familiaren erabateko inklusioa lortzeko helburua duena, eskubide osoko herritar gisa beren bizi-kalitateko proiektua gauzatu ahal izan dezaten.

Informazio gehiago nahi izanez gero, Plena Inclusión Españak (2024) argitaratutako "Arreta goiztiarraren egoerari buruzko txostena" (“Informe de situación de la Atención temprana”) kontsulta dezakezu.