6. ETAPA: GERNIKA-LUMO • BILBAO

Milaka urteko hilobi-espazioa

Kalkolitoaren eta Brontze Aroaren artean, Nerbioi-Ibaizabal ibaiaren behe ibilguan eta Uribe eskualdearen hegoaldean bizi ziren biztanleek hilobi-eremu bat eratu zuten, gutxi gorabehera hiru milurtekoz erabilia izan zena, Kristau Aroaren aurreko 4000 eta 1000 urteen artean gutxi gorabehera.

Artxanda Ganguren mendikatean hildakoen arretaren eta zaintzaren hondarrik zaharrenak, beraz, duela 6000 urtekoak dira. Garai hartan, euskal kantauriar eremuan nekazaritza eta abeltzaintzaren hedapen handiagoarekin bat etorriz, hildakoak ehorzteko modu berri bat zabaldu zen, 2000 urte inguru iraun zuena. Helburu horrekin, ehunka kiloko harriekin egindako benetako monumentuak eratzen ziren, ganbera moduko kubikulu bat osatuz, ondoren, harrizko tumulu batekin eta harri txikiagoekin estaltzen zena. Beste toki batzuetan, egitura hauek dituzten dimentsioak multzo honetan aurkitzen ditugunak baino askoz handiagoak dira, eta zenbait metroko luzera duten sarbide-galeriak izatera iristen dira.

Konpartimentu horren barruan, hildakoaren hondarrak zeuden, eta, horiekin batera, ostilamendu bat, zeramikazko ontziak, erremintak, apaingarriak eta abar zituena, Historiaurrearen diziplinak dolmen izenez deitu izan die egitura horiei, bretoi hitza erabiliz, horrela ezagutzen baitziren eskualde horretan. Bestalde, Euskal Herriko leku batzuetan, bertakoek instalazioa horiei eman zieten izena trikuharriak da, gaur egun mota horretako monumentuetarako generikotzat hartzen dena.

Mendilerro honetako zenbait puntutan, hilobi hondarrak erabili zituztenek egindako jarduerekin lotu daitezkeen Historiaurreko aztarnak aurkitu dira. Hala ere, gaur egun ezin da ziurtatu Artxanda-Ganguren mendikatean Kalkolito-Brontzeko giza-kokagune egonkorrik zegoenik.

Multzoa osatzen duten monumentuak

Irumugarrieta I, II eta III trikuharriak egoera txarrean daude, horietako bi arkeologikoki aztertuak izan ziren arren, Historiaurre berriari buruzko datuak emanez. Zoritxarrez, ingurumen-baldintzek eta lurzoruaren azidotasunak askotan eragozten dute lurperatutako giza-hondarrak kontserbatzea.

I. zenbakiarekin markatutako trikuharriaren kasuan, mendiaren baso-berritzean lan egiten zuten makinek eragin zioten. Gezi puntak, arraspak, botozko aizkora bat eta lepoko zintzilikariak berreskuratu ziren, duela 4500 urte ingurukoak.

II. monumentuari antzeko lanek eragin zioten duela gutxi. Bere indusketan, landutako silex zati txikiak baino ez ziren berreskuratu (geometrikoak), eta horrek adieraz lezake zaharragoa dela. Bere erabileraren kronologia, Kristo aurreko 3500 eta 2500 urteen artean kokatzen dela kalkulatzen da.

Partekatu