75. Gastiburuko santutegi prehistorikoa-arrolako herrixka harresitua (Arratzu)
5. ETAPA: MARKINA-XEMEIN • GERNIKA-LUMO
Burdin Aroko herri harresituak
Kristau aroko V. mendetik aurrera, gutxi gorabehera, biztanleria, muino eta mendietan dauden herrietan elkartzen hasi zen. Oro har, kokapen horiek potentzial estrategiko handia izan ohi dute; izan ere, ingurunearen ikusizko kontrola ahalbidetzen dute, eta, askotan, oso malda malkartsuak dituzte, errazago babesteko.
Alderdi militarra, benetan, une horretako kokaguneen ezaugarri bat da, tamaina handiko harresi batek, gutxienez, mugatzen baititu. Bi horma paralelo eraikitzen ziren, lurrez eta harri-koskorrez betetzen zirenak, eta, bere gainean, ohikoa zen hesiak eta dorreak jartzea. Sarrera ere, erasoa gertatuz gero, ahal zen neurrian defendatu ahal izango zela ziurtatuz egiten zen. Horrela, ez zen defentsa-perimetroan irekitako hutsune bat, baizik eta oinezkoa harresiko bi hormatalen artean zegoen korridore bat zeharkatzera behartzen zen. Hau da, mutur bat bestearen kanpoaldera geratzen zen, eta beste metro batzuk aurrera egiten zuen, gainjarrita gera zitezen, baina igarobiderako korridore batek bananduta.
Arkitektura hau goraldi ekonomiko baten erakusle dela uste da, nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpenaren gorakadarekin lotuta, hazkunde demografikoa eta tokiko buruzagien agerpena bultzatzen baitu. Horiek antolatuko zituzten, bai hertsaduraz, bai talde sozialaren lan kolektiboa sustatuz, altuerako posizio bat gotortzeko egin behar ziren lan garrantzitsuak. Arrolaren kasuan, 220x75 metrotarainoko espazioaren perimetroko babesa da, 6 metrotarainoko altuerakoa.
Horrelako kokaguneak erabiltzen ziren unean, bertako biztanleen jarduera nagusiak nekazaritza eta abeltzaintza ziren, metalen erabilera ezagutzen zuten arren, burdina fabrikatzen baitzuten ere. Badakigu Euskal Herriko Kantauri isurialdean merkataritza egiten zela, bai Ebroko arroarekin, bai Akitaniako aldearekin.
Haien sinesmenei buruz ezer ez badakigu ere, hildakoak errausten zituztela dakigu, baina ez askoz gehiago. Beren balizko “erlijioari” eta erritu-espazioei buruz, zenbait gauza iradokitzen dizkigun aztarnategi bat dago: Gastiburuko “santutegia”.
Burdin Aroko santutegi bat?
Benetako buruhaustea da Gastiburuko espazio honen esanahia eta erabilera ulertzen saiatzea. Arratzurantz doan hegalean dago, 65 metroko diametroa duen instalazioa da, eta lobulu edo petalo moduko harrizko lau egitura ditu, erdiko plaza pentagonal bat inguratzen dutenak. Egitura horiek aldapan dauden harmailak sortzen dituzte, plazaren erdialdera begira daudenak. Gune zabalak lauzaz zolatuak agertu ziren, eta idolo bezala interpretatu ziren harrizko irudi batzuk ere aurkitu ziren.
Erlijio- edo kultu-espazio hau bakarra da Euskal Herrian, nahiz eta berau interpretatzeak, gaur egun ere, erronka handia dirudien.
Partekatu
